| Welcome, Guest |
You have to register before you can post on our site.
|
| Online Users |
There are currently 90 online users.
» 0 Member(s) | 89 Guest(s)
Bing
|
| Latest Threads |
Buy Vilitra 60 Mg |【Get E...
Forum: Historia ya makabila ya kibantu
Last Post: Kieth_winsett
04-24-2023, 11:45 AM
» Replies: 0
» Views: 0
|
How to take Cenforce50?
Forum: Historia ya makabila ya kibantu
Last Post: Kieth_winsett
04-19-2023, 12:59 PM
» Replies: 0
» Views: 0
|
About the Vidalista 60 Mg...
Forum: Historia ya makabila ya kibantu
Last Post: Kieth_winsett
04-04-2023, 04:07 PM
» Replies: 0
» Views: 0
|
What Is Vidalista 60?
Forum: Historia ya makabila ya kibantu
Last Post: Kieth_winsett
04-03-2023, 10:49 AM
» Replies: 0
» Views: 0
|
How to take Cenforce 100 ...
Forum: Historia ya makabila ya kibantu
Last Post: Kieth_winsett
03-29-2023, 02:37 PM
» Replies: 0
» Views: 66
|
How is Vidalista 10 Mg us...
Forum: Watunzi wa Kiswahili
Last Post: Kieth_winsett
03-27-2023, 01:26 PM
» Replies: 0
» Views: 117
|
Obtain Thesis Paper Assis...
Forum: Historia ya makabila ya kibantu
Last Post: Minny02
03-24-2023, 03:01 PM
» Replies: 0
» Views: 200
|
SEO services for sports f...
Forum: Historia ya makabila ya kibantu
Last Post: Maria Poland
03-17-2023, 01:51 PM
» Replies: 1
» Views: 223
|
NUKUU ZA KISWAHILI DARASA...
Forum: Nukuu
Last Post: MwlMaeda
01-15-2023, 05:31 PM
» Replies: 0
» Views: 788
|
NECTA K4 2022
Forum: Mitihani
Last Post: MwlMaeda
01-15-2023, 05:25 PM
» Replies: 0
» Views: 403
|
|
|
| SHAIRI: MCHUMBA HANA TALAKA |
|
Posted by: MwlMaeda - 11-04-2021, 10:19 AM - Forum: Ushairi
- No Replies
|
 |
*MCHUMBA HANA TALAKA*
1.Ya Karimu Ya Jalia, nakuomba Ya Rabuka,
Hekima kunijalia, kalamu ninaposhika,
Niweze kusimulia, gazeti kuyaweka,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
2.Ukishindwa unakacha, Mchumba hana Talaka,
Uchumba kama Pakacha, rahisi chini kuweka,
Ni rahisi kumuacha, bila kwa Kadhi kufika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
3.Uchumba si kama ndoa, kuachwa si kuachika
Unapoingia doa, ndiyo mwisho umefika,
Atabaki kukodoa, maji yameshamwagika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
4.Ndoa niseme jamani, ni ahadi imeshika,
Waraka utasaini, ni Mkataba hakika,
Ukileta kisirani, sheria zinakushika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
5.Uwe ‘mepeleka posa, nyumbani kwao kufika,
Ya nguo pamwe na pesa, na vyote walivyotaka,
Kamwe halijawa kosa, uchumba ukifutika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
6.Mchumba wamtazama, usije kukurupuka,
Je atamjali Mama, nyumbani akishafika?,
Au taleta zahama, watu kuparaganyika?,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
7.Walii hutamuona, mkono wako kushika,
Kukuozesha kimwana, kwa maneno kutamka,
Mshenga ndo utaona, barua ameishika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
8.Mchumba ni kama koti, kirahisi linavuka,
Hata palipo kikoti, waweza kulipachika,
Ubanakia na shati, hakuna wa kukucheka,
,Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
9.Uchumba kiti cha basi, popote waweze shuka,
Wamwambia mie basi, kwa meseji kuandika,
Nikutoe wasiwasi, korti hamtafika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
10.Uchumba kama Bokingi, nyingine tunazoweka,
Ukiviona vigingi, visoweza kukwepeka,
Hakuna maneno mengi, uchumba unafutika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
11.Kalamu naweka chini, nimesema nilotaka,
Nashukuru Manani, *WIGO* hapa nimefika,
Angalia kwa makini, usije kukasirika,
*Mchumba hana Talaka, ukishindwa unakacha.*
Kailima Ramadhani [WIGO – I.C.B.M]
Naibu Katibu Mkuu
Wizara ya Mambo ya Ndani ya Nchi
Mtumba – Mji wa Serikali
*DODOMA*
|
|
|
| SHAIRI: NIMEMKUMBUKA MAMA |
|
Posted by: MwlMaeda - 11-02-2021, 07:38 PM - Forum: Ushairi
- No Replies
|
|
NIMEMKUMBUKA MAMA
Ingelikua hiari, 'pite hapa nende kule,
Wala nisingesubiri, niambiwe nenda mbele,
ningepita sirisiri, hadi ningefika pale,
Nimuone mama yangu.
Ama niseme usiku, huamka watu wale,
ningekesha kila siku, nimuone mama yule,
niende huko na huku, nimpigie kelele,
Lakini hawaamki.
Amelala mama yangu, usingizi wa milele,
hauniishi uchungu, ati nitulie nile,
afua hii wenzangu, siipati tangu pale,
Mama aliponiacha.
Kinauma kitu hiki, heri niumwe upele,
nalia sitamaniki, ninapungua umbile,
kunyamazishwa sitaki, nacheni mie nilile,
hamjui paumavyo.
Ni yasemayo ya kweli, sidhani ya Mzingile,
Yanitesa hii hali, yanifanya nisilale,
hata upikwe ugali, na mboga ya matembele,
Simsahau mamangu.
Jamani olele mama, nalia olelelele,
mamangu umenihama, umetangulia kule,
kuniacha mie ndama, nitange huko na kule,
Ungerudi mama yangu.
Nandike nini kingine, mama pumzika pale,
sipate tabu nyingine, Kama wakosefu wale,
siku moja tukutane, mahala ahera kule,
Baibai mama yangu.
Mtunzi Filieda Sanga
Mama B
Mabibo Dsm
0753738704
|
|
|
|
| MAISHA YA SHAABAN ROBERT NA MAWAZO YAKE (M.A. Maganga) – 2 |
|
Posted by: MwlMaeda - 10-29-2021, 03:08 PM - Forum: Watunzi wa Kiswahili
- No Replies
|
|
![[Image: shaabanrobert.jpg]](https://mwalimuwakiswahili.co.tz/wp-content/uploads/2018/08/shaabanrobert.jpg)
Bila shaka, baada ya kusoma
mawazo mengi ya Shaaban Robert juu ya maisha ya binadamu, mtu atakuwa na hamu
ya kutaka kujua maswali gani yeye mwenyewe alivyoishi. Na pengine atataka
kujiuliza maswali kama haya: Je, yeye mwenyewe Shaaban aliishije na jamaa zake?
Aliishi kwa kupendana, kusaidiana na kwa usawa wa ujamaa, kama ionekanavyo
katika Adili na Nduguze? Hayo ni
kuhusu maisha yake na jamaa yake. Lakini je, yeye binafsi aliishi kwa kufanya
kazi kwa bidii kadiri ya uwezo wake, na alijitegemea kama awaidhivyo katika Wasifu wa Siti Binti Saad? Je, mtu
akiyachunguza maisha yake ataona nini katika uhusiano wa uraia wake nan chi yake?
Majibu ya maswali ya namna hii ndiyo nipendayo tuyapekuepekue katika Maisha Yangu na Baada ya Miaka Hamsini. Siyo
kwamba mimi nataka kukariri au kufupisha maandishi ya kitabu chake, bali
natarajia kutoa maoni yangu kuhusu maisha yake, na kuyalinganisha na maoni yake
kuhusu maisha ya watu kwa ujumla.
Kama ilivyo sheria ya asili, mtu
huzaliwa na kufa. Na katikati ya hayo mambo mawili ndipo penye maisha ya mtu. Mambo
mengi yanaweza kutokea katika nafasi hiyo. Napenda kutumia neno hili ‘nafasi’
ili kuleta maana halisi kwamba maisha ya mtu ni nafasi hasa ya kutenda mambo
kadha wa kadha. Maisha ya mtu ndiyo nafasi yake, na matendo yote hutegemea
nafasi hiyo. Nafasi hii ina ncha, na kwa hivyo huisha. Kwa sababu hii, maisha
si kitu cha daima na milele. Yana ukomo wake.
Inaelekea kuwa Shaaban Robert
alijivika mawazo haya kichwani mwake. Lakini hapa pana jambo zima: nalo ni
kwamba hakukomea tu kuwaza kwamba maadamu maisha ni nafasi ya mtu basi ni
lazima mtu ayatumie vema kwa ajili yake binafsi. Marehemu aliona kwamba ingawa
mtu ndiye aliyepewa maisha, lakini maisha yenyewe ni kwa ajili ya maendeleo ya
nchi. Ikiwa basi ‘maisha ya mtu ni msingi wa maendeleo ya nchi’ ndiyo kusema
juu ya maisha machafu au mazuri? Maisha ya bidii ya kazi, au ya ulegevu na
uvivu? Maisha yenye mipango maalumu, au yale yajiendeayo yenyewe ovyo ovyo tu? Maisha
ya kibinafsi au maisha ya ujamaa?
Maisha ya marehemu ya miaka
ishirini na sita ya mwanzo hayakuendelezwa katika Maisha Yangu na Baada ya Miaka Hamsini kwani, kama asemavyo katika
utangulizi, hayo yaliandikwa katika insha ambayo haikupigwa chapa na ambayo
ilikuwa katika mwandiko wa mkono na kisha haikuwa na nakala. Kwa hivyo basi,
katika hiki, mambo hayo hayamo. Baada ya shindano, insha hiyo haikuonekana
tena. Hata hivyo, tuna ufununu kwamba hayo hasa yalikuwa maisha ya mwandishi
wakati wake wa utoto-alivyopenda kucheza na alivyocheza, alivyokwenda vyuoni na
kumbini hadi akawa mtu mzima, akapata kazi na kuoa. Maisha ya kwenda vyuoni na
kupata kazi hatimaye ni maisha ya aina ya siku za kisasa. Lakini hakuna mengi
ya kuyatolea maoni kwani tumepewa hayo kwa muhtasari tu.
Kwa hivyo, tuanzie mwaka wa
ishirini na saba wa maisha yake.
Muhtasari nilioutaja awali
haugusiijambo lolote kubwa ambalo Shaaban alilifanya kabla ya miaka hii
ishirini na saba. Watu wengi, kama hawajafanya lolote katika miaka yao ishirini
na mitano ya kwanza, hakukata tamaa kuwa hawataweza tena kufanya lolote kwa
sababu wamekuwa ‘wazee’ ati! Je, Shaaban Robert alijionaje alipokuwa na umri
huo? Anasema, ‘Maisha yalikuwa bado mapya na matumaini yake yalikuwa mengi sana.’
Alikuwa mzima wa afya na mwenye furaha moyoni. Anasema, ‘Nilikuwa katika mwanzo
tu wa maisha; bado sijafika katikati wala mwisho wake.’ Lakini hakuridhika kwa
zile ‘kurasa’ chache za maisha yake ya nyuma kwani hazikuandikwa yoyote yaliyo
azizi yawezayo ‘kuwatamanisha wengine kuyanakili’ wala mwenyewe hazikumridhisha
kwamba alitarajia maisha yake yawe ni kielelezo kwa wengine na, wawezao,
wayanakili. Hakukata tama kwani aliwaza kuwa pengine ubora wa mtu huwezekana
kuwa katika wakati ujao. Yaliyopita si ndwele; ganga yajayo. Kwa hivyo
alijiandaa kutumia nafasi yake.
Shaaban aliamini kuwa ipo bahati
na huwapata watu, lakini haiji tu hivi hivi-sharti mtu ajikongoje kuiendea
ndipo akutane nayo, au ainyoshee mkono kujaribu kuishika. Kwa kutokufanya hivi
watu wamezichelewesha bahati zao au pengine wamezikosa kabisa. Na bahati
haitokei mara kwa mara. Na hata kama ingetokea mara kwa mara maisha ya mtu ni
nafasi fupi iliyo na mwisho.
Akiwa na mawazo hayo juu ya
bahati, Shaaban akayapata maisha yake mpango maalum na akaweza kuzitandaza
fikra zake zote huku ana picha kamili ya nini atakacho. Katika mpango wa maisha
yake jambo moja alilitilia mkazo vilivyo: hakutaka utajiri au mamlaka juu ya
watu. Ingawa hivi vilileta fahari, lakini kwa wakati ule vitu hivi alivihofu. Msomaji
anaweza kukubaliana naye au kumpinga akijiuliza kuwa ile miaka ya 1936 ilikuwa
ni enzi gani? Jambo alilotarajia maishani mwake ni ‘jina lililo mbali na madoa
katika umaskini na unyonge.’ Kwa hivyo kama jambo hili lilikuwa jepesi au gumu,
zuri au baya, la kumpa mtu moyo au uchovu, heri lilinganishwe nay ale mengine
mawili kwa kufuata mazingira ya nchi ya Tanganyika siku hizo. Na alitarajia
kulipata hilo ‘jina’angalau nusu au hata robo yake.
Hebu sasa tumwangalie Shaaban
Robert akiwa mchumba, mume na mfiwa-kwani jambo la ndoa, ingawa si watu wote
wanaolitekeleza, ni mojawapo ya miinuko ionekanayo katika maisha ya mtu. ‘Kabla
ya kuoa nilitafuta umbo namna yake muda wa miaka kumi!’ Shaaban alikuwa
amemtafuta mke ambaye ‘uzuri wake ulikuwa kamili’ na kwa tabia alikuwa
mwaminifu na mfano wa kuiga katika nyumba. Mchanganyiko huu wa uzuri wa umbo,
pamoja na tabia ndio uliokuwa ‘jembe’ au ‘nyumba’ kwa maongezi ya uchaguzi wa
mke.
Baada ya kumwoa Amina mwenye sifa
zote hizo mbili, Shaaban alimpenda sana na kumshukuru kwamba alimsaidia katika
mambo mengi wakati wa maisha yao pamoja ambayo yeye pekee yangelimshinda
kuyatenda. Na mengi waliyatarajia kuyafanya pamoja, Shaaban na Amina, lakini
ugonjwa ulimnyakua mapema mkewe mpenzi na akamtangulia mumewe. Bwana Shaaban
hakukilalamikia kifo kwani alijua ni lazima kije; alilalamikia kuja kwake
mapema hivyo. Akalia machozi kama alivyomlilia marehemu babake na alizipamba
dua zake kwa shairi aliloombea marehemu mkewe akubaliwe peponi.
Methali yasema ‘akosaye la mama
la mbwa huamwa’. Shaaban alifahamu kuwa mwanawe na binti yake waliyakosa malezi
na adili zote za mama yao, ndipo akawapa usia katika tenzi ambazo zilitarajiwa
kuwaongoza katika maisha yao. Akatarajia kuwalea watoto wake na kuwafundisha
wema wa moyoni. Shaaban hakuwaacha watoto wake wakue tu hivi hivi kama ua mwitu
linalotanda ovyo bila kuongozwa. Yeye aliwatunza kama maua ya bustanini.
Utenzi wa Hati kwa bintiye na Utenzi
wa Adili kwa mwanawe zilikuwa fimbo au kamba zilizo imara na zilizoongoza
kukua kwao na maisha yao. Alikuwa na
mengi ya kuwausia kuhusu dunia. Urefu wa kila utenzi ulikuwa beti mia moja. Kwa
ufupi alimwandikia bintiye usia wa kumuasa aitunze hiyo hati imsaidie katika
dunia ngumu na ulimwengu wenye adha, asiwasaliti watu, awe na matendo mema
kwani yote hupaazwa kwa Mungu, na hati hiyo iwe mali na nuru kwake, ashike dini
kwani ni mali ya roho, ajifunze elimu awe mtalamu wa kupambanua halali na
haramu, nyumba yake iwe nadhifu, taabu zikimkabili awe amejiandaa, nia ya
maendeleo aitie moyoni, na asingoje bahati imtendee yote, kwani: ‘watu wengi
huchelewa kwa kungoja kutendewa.’ Majivuno hayafai, asishiriki uwongo, masuto
si mazuri, awe na ulimi wa kulainisha na ulio mtamu, awe na cheko na tabasamu,
usoni awe na haya, awapende wote-wenye vyeo na wanyonge-naawe na adabu kwa baba
na mama na walio sawa nao, awe mlezi bora, ajifundishe kukinai, mapato yake
yawe halali, na waijenge dunia nzuri na ya furaha-yeye na mumewe.
Mtoto wake wa kiume vile vile
alimpa maagizo ya adili. Kwanza alimfundisha awe mcha Mungu, Muumba mbingu nan
chi, wanyama na ndege na samaki, na ajuaye yote kwa ghibu bila kusoma kitabu. Ampe
yeyote roho yake ili shetani asiiteke. Pili, amtii mkuu wa Serikali bila ya
kinyume. Tatu, awape taadhima baba na mama, awatendee kila jema. Nne, afanye
taaluma ya lugha. Tano, ajifunze elimu kwani:
‘Maisha bila elimu
Hayafai mwanadamu
Sababu mambo magumu
Mengi sana mbelee.
‘Milango wazi adimu
Kwa asiye na elimu
Kwa mwenye nayo gumu
Hujifungua wenyewe.’
Sita, akioa mke amshike kwa mapenzi bila makeke, awe na
msamaha kwake, ampe heshima kama mama wa watoto wake, awapende watoto wake,
awafunze taalimu na adili, awapende sana nduguze kama alivyofanya Adili,
apatane na masahibu, kwa rafiki zake awe kitu cha makumbuko akiwapo asiwepo,
ajenge matendo mema, awapende watu wote, afiche siri zake ila kwa wachache
wapasao, akiweka ahadi kutimiza ajitahidi, atoe msaada kwa wenye kulemewa,
asiwe mgomvi, awe na uso wenye tabasamu na wenye furaha, afanye kazi kwa bidii
bila uvivu, asahihishe makosa, amwombee dua babake ambaye ni Mwafrika
madhubuti. Hakika huo ndio usia wa kuwapa watoto majumbani kabla hawajaenda
vyuoni, kwani kuna methali isemayo ‘asiyefunzwa na mamaye hufunzwa na
ulimwengu.’ Maagizo kama hayo ni tunu, ngao na mwangaza katika maisha.
|
|
|
|
| MAISHA YA SHAABAN ROBERT NA MAWAZO YAKE (M.A. Maganga) – 3 |
|
Posted by: MwlMaeda - 10-29-2021, 12:06 PM - Forum: Watunzi wa Kiswahili
- No Replies
|
|
Baada ya miaka mitano ya ujane, Shaaban Robert akaoa mke wa pili. Ebu kwanza tujikumbushe ni nini aliyoyataja
kuhusu watu kama wajane au watawa katika Wasifu
wa Siti Binti Saad. Aliwapinga kwa kusema kuwa kukaa na kutoolewa kwa ajili
ya fahari ya kutoolewa tu, ni bure. Hakuna maana. Kwa hivyo yeye akaoa ‘msiba
ni tokeo kwa watu wote. Maisha ya ujane yalijaa tuhuma. Heshima yake ilikuwa
ndogo lakini aibu yake ilikuwa kubwa.’ Kifo kilivunja mkataba wa ndoa na akawa
hutu kuoa; akaoa ‘msichana aliyekuwa na nasaba njema na aliyepata malezi mema
vile vile’
Katika kuoa kila mara, Shaaban
alifuata mambo mawili. Kwanza alifuata uzuri wa mwili na wa tabia. Pili, ndoa
zake hakuziharakisha-alichukua muda wa kutayarisha jambo hilo. Yule wa kwanza
alichukua miaka kumi, na huyu wa pili miaka miwili. Alikuwa akimfariji ‘kama
mama na dada akaziba pengo la ujane kama mke halisi.’ Inaelekea wazo la kuoa
zaidi ya mara moja halikuwa la asili yake. Shaaban anaandika kuwa, ‘Wasutaji
wakinidhihaki kuwa nilikuwa mume wa wake wengi na tabia mbaya wakumbushwa kuwa
nilikuwa sina ahadi wala mkataba na msutaji hata mmoja kuwa sitaoa tena hali ya
mambo ikilazimisha jambo hilo.’ Mauti ndiyo yaliyotangua ahadi yake. ‘Isitoshe;
mke wangu wa kwanza aliishi na mimi kwa wakati fulani mbali, na wa pili alikuwa
na wakati wake mbali vile vile. Hawakukusanywa pamoja katika wakati mmoja wala
katika nyumba moja kama mapacha mimbani au wanyama zizini. Ningalipenda niweze
kuishi na mke mmoja tu lakini bahati haikuniamuru nifanye hivyo.’ Hivi ndivyo
alivyowaza na kufanya kuhusu ndoa.
Je, kazini nako? Kwanza inataka
tufahamu kwamba marehemu hakukaa bure bila kazi. Yale aliyowausia wanawe ndiyo
aliyoyatenda. Kwa hivyo alikuwa ni mfanya kazi. Hakuna tusomapo kwamba alikuwa
na mali aliyopenda wanawe warithi kwani alikuwa ni mtu hivi hivi; si tajiri wa
mali. Utajiri wake ulikuwa ni akili zake na nguvu za mwili wake pamoja na
mipango yake. Elimu humwezesha mtu kupata kazi ya aina fulani tu, lakini
pengine elimu pekee siyo aifanyiayo kazi mtu. Mbali na elimu, juhudi na kupenda
kazi ndio mchanganyiko wa rutuba ya mbolea na maji kazini. Matokeo yake huwa ni
matunda mema ya maendeleo kazini. Hii ni siri kubwa ya kazini. Ndiyo yaliyomo
katika kiini cha kazi. Elimu ni mlango tu wa kuingilia kazi fulani.
Katika Wasifu wa Siti Binti Saad, Shaaban anatoa mawazo yake kuhusu kazi, na
anasema kwamba kazi lazima ipendwe, ifanywe kwa bidii, isibadilishwebadilishwe.
Kwa kufanya hivyo Siti binti Saad aliendelea vyema na kazi yake ya kuimba. Na hata
naye Shaaban hakupenda kubadilisha kazi na, mwaka alipohamishwa kwenda idara
nyingine, anasema kuwa sikuzote angependa kuwa katika idara moja.
Shaaban aliingia kazi ya ukarani
forodhani ambayo aliifanya mpaka ikafikia miaka kumi bila kubadili! Kazi hiyo,
siku za 1926, kianzio chake kilikuwa shilingi sitini kwa mwezi, lakini aliishikilia
tu! Je, hii inaonesha uvumilivu au shida ya ukosefu wa kazi nyingine? Ni wazi
jambo hili linaonesha ule moyo wa ujamaa aliokuwa nao marehemu. Kwa miaka kumi
hiyo nyongeza yake ilikuwa shilingi sitini tu! ‘Lakini, anasema, ‘kila ongezo
la mshahara lilizidisha uzito wa shughuli kulemea juu ya mabega yangu.’ Kama wewe
msomaji ni mmojawapo wa waliofanya kazi za afisi miaka hiyo, jaribu kufikiri
tena jinsi zilivyokuwa kazi nyingi, na linganisha na pato lake. Au, kama wewe
ni mfanyakazi wa siku hizi, hebu angalia jinsi kazi zilivyokatwakatwa ili
kuwepo wafanyakazi wengi wa kazi moja na jinsi ambavyo mshahara wa kazi hiyo
haukukatwakatwa kugawanyiwa hao wanaoifanya, bali kumewekwa mishahara
mbalimbali, kila mtu na wake, tena si shilingi sitini kwa mwezi! Wale ambao
hawajawa wafanyakazi nawajaribu kulinganisha mshahara huo na yale matumaini yao
tu.
Siku hizo za marehemu kulikuwa na
ubaguzi baina ya wenyeji na wageni katika kazi. Kwa wenyeji wenzake alikuwa
mfano wa kuiga. Lakini kwa wageni kazi yake nzuri ilionewa wivu, jambo ambalo
anasema aliliogopa kama alivyoiogopa tauni, na akajaribu kulikimbia kama
ikimbiwavyo njaa. Je, jambo hilo la wivu afisini alilifanyia nini? Hakuacha juhudi
mpaka uadui ukaupisha urafiki.
Mojawapo ya kazi zake ilikuwa ni
upokeaji fedha na utoaji stakabadhi-kazi yenye mtego na hatari ya kutamani
kuiba, hasa kama karani huyo kima chake cha mshahara ki mbali na fedha azionazo
na kuzishikanisha kila siku. Lakini Shaaban alikuwa imara. Anasema, ‘Kosa ni
uanadamu.’ Siku moja, kulitokea kasoro katika kazi yake hiyo: tafauti ya
upungufu wa shilingi sita! Lakini hakuwa ameziiba. Alikuwa ameziweka mahali
pasipo pake tu, na kisha akasahau. Katika kazi yake ya pili alikuwa mkubwa wa
watu wa kabila, dini na madhehebu mbalimbali. Hawa, anasema, alipatana na
kupeana msaada nao kama walikuwa “Mti-pane” usiovunjika.
Shaaban ana mengi ya kutuachia
kama kielelezo. Jinsi alivyopanda cheo ndivyo jinsi alivyoyapanua mawanda ya
jina lake katika Idara, na alijishughulisha pia kuyaswagia moyoni majina ya
wale alioshirikiana nao katika kazi yake. Kuwa hodari wa kazi, kuwa na uwezo wa
kuchukuana vyema na wafanyakazi wote wa chini na wa juu ndio mfano aliotuachia
marehemu, tuwe nao kazini.
Wafanyakazi hutazamia mabadiliko
mara kwa mara. Mabadiliko ya kazi bora ni kuongezwa mshahara na cheo, na wakati
mwingine uhamisho pia. Baada ya miaka kumi na minane forodhani Pangani Shaaban
aliyapata yote hayo mabadiliko matatu. Alipandishwa cheo cha pili katika
makarani, akapata na uhamisho wa Idara-akenda kwenye Idara ya Utunzaji wa
Wanyama huko Mpwapwa ambako alikaa kwa miaka miwili.
Hapa sitahakiki kazi yake huko
Mpwapwa maadamu ilikuwa nzuri kama kawaida yake. Badala yake, nimechagua kutoa
maoni yangu kuhusu taabu na matukio yaliyimpata kuhusu uhamisho huo. Ingawa alisita,
kama wafanyakazi wengi wafanyavyo, baadaye alitambua kuwa uhamisho huwa una
sababu iliyo nzuri. Kwa kuwa alikuwa anapelekwa mahali papya kwa kazi mpya
anasema, ‘Nilijiona kama mtu aliyepewa shoka na mundu kufyeka njia mpya katika
pori kubwa.’ Aliukubali uhamisho huo kwa kutii amri ya wale waliomtunukia cheo:
‘Nilipewa amri sio uchaguzi.’ Kwa hivyo, hata kama ilikuwa ‘mkuku ng’ombe’,
ilimbidi ahame. Na bila shaka kuondoka ilikuwa ni lazima. Ndege mwenye kutua
tawini lazima aruke. Huu ndio moyo ambao marehemu angelifurahi wafanyakazi wote
kuwa nao.
Pia hakukosa shukrani. Alishukuru
kwa kupandishwa cheo bila ya kukiomba. Msomaji akumbuke kuwa mfanyakazi huwezi
kuwa na sifa bora kazini na papo wakuu wake wasimtambue kwa kumpandisha cheo. Kupandishwa
cheo si tukio la binafsi tu bali ni pamoja na cheche nzuri ziwafikiazo wakuu wa
kazi. Kabla hajenda Mpwapwa, Shaaban alirudi kwao Tanga kupumzika kwa siku
ishirini, na huko alishughulika na kuwarithisha warithi wa mali (mashamba ya
minazi) za marehemu mkwe wake na warithi wa mali za mke wake. Ingawa kulikuwa
na mzozano fulani, kama ilivyo desturi katika mambo ya urithi, Shaaban
aliyatuliza yote.
Baada ya mapumziko yake safari ya
uhamisho ikaanza; Shaaban akiwa abiria cheo cha pili kutoka Tanga hadi Mpwapwa
kupitia Korogwe, Morogoro na Gulwe. ‘Kumbe safari kweli taabu’ ni usemi wa
kweli, kama alivyoimba mwimbaji fulani. Lakini safari ya Shaaban ilikuwa ni
taabu zaidi kwa vile alikuwa Mwafrika ingawa alikuwa na cheo cha pili. Korogwe ilitokea
shida, aliposhuka kungoja safari ya lori. Anasema, ‘Karibu ningalilala nje
Korogwe kwa ukosefu wa malazi ya abiria Waafrika.’ Lakini mtu mmoja, bila shaka
ni Mwafrika mwenzake, alimchukua kwake kumpa malazi mema.
Jambo la kusikitisha zaidi
lilifanyika keshoye Asubuhi alipolazimishwa na Mhindi, msimamizi wa safari,
ashuke kutoka lori la abiria wa cheo cha pili apande lile la cheo cha tatu au
la mizigo kuwapisha nafasi Wahindi wane waliochelewa kuja. Yeye na watoto wake
tu ndio waliokuwa abiria Waafrika katika lori hilo la cheo cha pili, tena
walikwisha wahi kukaa mapema. Lakini mhindi yule hakuona mtu mwingine wa
kumshusha ila Shaaban na watoto wake. ‘Baridi ina mzizimo siku zote kwa kondoo
mwenye manyoya haba’, ndivyo Shaaban alivyoandika. Baada ya kumjibu maneno ya
haki, kwamba yeye naye alikuwa ni abiria wa cheo cha pili na mfanyakazi
Serikalini, aliendelea kukaa; na, kwa vile hakuwa na haki ya kutereshwa, Mhindi
aliwaamuru matarishi wamakamate na kumtupa chini kama mtumba. Mungu awaweke
matarishi hao; hawakutii amri! Lakini, kwa kuwa Shaaban hakupenda kuchelewa
bure Korogwe, aliita watu waje kushuhudia atendewavyo. Wengi wakampa sahihi za
mikono yao na, ingawa yule Mhindi alikataa kuandika stakabadhi ya kuonesha
namna Shaaban alivyosafiri kutoka Korogwe, Shaaban aliwapisha wale Wahindi wane
naye akapanda juu ya gari la mizigo. Lakini hatupati tena habari hii.
Kisa cha tatu ni kile cha
Mpwapwa, Kikombo. Kwa kuwa walifika saa kumi za usiku, aliambiwa akae juu ya
gari hadi saa moja Asubuhi ‘wakati mwendeshaji wetu alipoingia nyumbani mwake
kulala.’ Mpwapwa ni pahali penye baridi kali sana hasa, huo mwezi wa Julai
alipofika Shaaban. Mimi ni mzaliwa na mkulia wa huko; kwa hivyo nafahamu. Lakini
licha ya kumwacha kupigwa na baridi, kumwacha nje mtu mgeni kaka yeye, tena
mahali kama hapo, si uungwana. Na pia, kulikuwa na shida ya nyumba. Hata hivyo,
jambo kuu la Shaaban ni kwamba hakuziacha shida hivi hivi tu bila ya kutafuta
sababu zake. Na, ingawa alikuwa mfanyakazi wa ‘cheo cha juu, hakupigapiga
kelele. Alivumilia.
Katika mwaka huo huo Shaaban
akahamishwa kurudi tena Tanga. Safari hii uhamisho wake ulisababishwa na ombi
lake mwenyewe la kutaka kumwezesha bintiye aendelee na masomo ya juu huko
Tanga. Na hakuomba kwenda Tanga tu, bali kokote kwingine ambako bintiye
angeweza kusoma. Kisomo cha bintiye ni mwangwi wa mawazo yaliyomo katika tenzi
zake za usia. Shaaban anaona kuwa ni sharti watoto wapelekwe skuli;
wote-wavulana kwa wasichana. Anasema, ‘Wakati tulionao sisi sasa, kosa la
kumwelimisha mtoto haliwezi kusameheka hata kidogo pasipo mapatilizo. Mtoto yeyote
anyimwaye makusudi nafasi ya kujifunza matumizi yak soma, kuandika na hesabu
ana haki ya kuwalaumu wazazi wake katika maisha yake atakapojiona kuwa
amefungiwa milango yote ya kusitawi baadaye.’ Haya, sikieni wazazi!
‘Bahati ilinifanya mshairi tangu
1932.’ Hivi aanzavyo kusema juu ya ushairi wake. Mbali na kazi yake maalumu,
Shaaban alikuwa mshairi mashuhuri. Mashairi yake bado yanasomwa sana shuleni,
vyuoni na hata majumbani kwa sababu yanafunza na kutia moyo katika kupambana na
maisha ya dunia hii. Watu wengi husahau kwamba wanaweza kufanya mambo zaidi ya
moja kwa wakati mmoja, kama vile Shaaban alivyokuwa mfanyakazi na mshairi pia. Leo
tuna mfano mzuri wa Baba wa Taifa letu, Mwalimu Julius K. Nyerere. Yeye ana
kazi kemkem za Uraisi na uongozi wan china, pamoja na hayo, anatoa mawazo yake
vitabuni. Mpaka sasa hivi ameandika vitabu vimgi sana ambavyo ni msingi wa
maendeleo ya nchi yetu. Hali kadhalika Shaaban naye, katika enzi zake alijishughulisha
na maandiko au fasihi. Ameandika mawazo yake kwa njia za hadithi na mashairi. Kama
Mheshimiwa Waziri wa Elimu wa mwaka 1966, Bwana Solomon N. Eliufoo, alivyosema
katika dibaji ya kitabu hiki hiki tukizungumzacho, ‘Alikuwa mshairi maarufu…..na
kila aliyewahi kusoma tungo zake…hakukosa kupata fundisho fulani…Mbinu ya
kalamu yake mpaka dakika ya kufa kwake ilikuwa ya hekima tupu (au kwa kileo
tusemavyo ya Folosofia).’ Huo ni mfano kwa wale wenye mawazo mazuri ya
kuendelezea nchi na wenye kipawa cha kuandika, waandike ili mawazo yao yasomwe
na wana wao na wa wenzi wao na vizazi hata vizazi.
Yeyote anayeipenda nchi yake
haitumikii tu bali huwa kama kipima-joto cha mahospitali. Huweza kuona hali ya
nchi ilivyo, akafanya kila bidii ili kuleta maendeleo. Kufanya hivyo
kunategemea wakati na mazingira yenyewe. Shaaban anaonesha kuwa aliipenda sana
nchi yake Tanganyika. Kwanza aliitumikia bila manung’uniko na kwa bidii zake
zote, kisha akaipigania kuikomboa iwe huru. Lakini vipi? Alikuwa na ari ya
siasa. Anasema, ‘Alivyokuwa kila mtu ndivyo nilivyokuwa mimi vile vile. Nilitekwa
na uzalendo….Sikupenda kuwa mgeni katika nchi ya asili na uzazi wangu. Sikutaka
kuwa mtazamaji wakati wananchi wengine walipokuwa wachezaji, nikajiunga na
chama….cha siasa cha Waafrika kilichoundwa…1929.’ Hiki ndicho chama kilichokuwa
asili ya TANU ambacho kilizaliwa 1954 kikawa na wanachama wengi zaidi na
kupigania uhuru na utawala chini ya uongozi wa Julius Nyerere.
Serikali haikupenda wafanyakazi
wake wawe wafuasi wa chama cha 1929, kama ambavyo vile vile haikupenda wawe
wafuasi wa kile cha 1954. Kwa hivyo ilijitahidi kila mara kuwawekea vipingamizi
na hatimaye ikawazuia kabisa kuwa wanachama. Mawazo yake Shaaban juu ya Rais wa
chama na wakuu wenzake ambao kazi zao zilikuwa ni za kujitolea yalikuwa ni
kuwaonea huruma na kuwatia moyo kupigana vita hivyo.
Huku kazi, huku siasa, na huku
uandishi. Yote haya aliyafanya Sheikh Shaaban. Katika fasihi yake Shaaban
alichukua wazo juu ya ujane kwa kufikiria ubora na ubaya wake kwa nchi yake
yenye eneo la maili mraba 365,000 iliyokuwa na jumla ya watu chini ya milioni
10. Ushairi ndio sanaa aliyoitumia kutolea mawazo yake juu ya ujane, akasema, ‘Ujane
una matata si jambo la kutumia.’ Mara dhoruba ya ukinzani ikaanza, huyu akisema
hivi na yule hivi hata magazeti mazuri yakachafuka. Lakini, hata hivyo, alipata
watetezi wengi walioandika kutetea ujane, nay eye mwenyewe binafsi alipenda
nchi ijae watu-lakini sharti watu hao wawe wamezaliwa kwa ndoa ya halali. Ndipo
aliposema:
‘Mume ni
mume, ingawa gumegume, ana sifa ya Mtume;
Na mke ni
mke, ingawa kikwekwe, ana manufaa yake.’
Katika mwaka 1959 ikambidi kuacha
kazi. Akawa amefanya kazi miaka 33, na umri wake miaka 57. Kwa kazi zote
alizozifanya, pamoja na dhiki za mahamisho mengi, cheo chake hakikupanda zaidi
ya ukarani! Mtu kama yeye, kama ingekuwa anaacha kazi leo, angepewa zawadi
nyingi-kiinua mgongo. Angefanyiwa karamu na kuletewa kalamu mbalimbali za
shukrani kwa kazi alizofanya, na pia kumtakia heri kwa siku zake za usoni. Lakini
haya Shaaban hakuwa na bahati nayo. Mzungu mmoja tu ndiye aliyempelekea zawadi.
Hata hivyo Shaaban hakunung’unika. Kwake yeye ushairi na kalamu ya kuandika
ndivyo vitu vilivyokuwa bora zaidi! Anasema, ‘Mbinu hufuata mwendo. Mwendo niliopenda
kabisa maishani ulikuwa huu.’ Kisha baada ya kustaafu, Shaaban alimshukuru
Mwenyezi Mungu aliyemlinda na kumwendeleza kazini, na kuwa naye siku zote
katika miaka yote ile 33 ya usumbufu.
Jambo moja zaidi, ambalo hakuna
aliyelitazamia, lilitokea. Alidaiwa kurudisha gharama ya usafiri iliyotolewa
idhini na Mudir wa Idara alipostaafu. Sababu?
Waliokuwa wakipata usafiri wa bure ni wale waliokuwa wakirudi kazini au makwao
nje ya Tanganyika! Yeye Mwafrika Mtanganyika safari ya kurudi nyumbani kwao
ilionekana kama ambaye anakwenda ‘Uingereza au Bara Hindi.’
Shaaban Robert hakuwa mzalendo
mwenye kuipenda, kuitumikia, na kuipigania Tanganyika tu, bali pia alikuwa na
ule moyo wa kutaka kuwaona binadamu wote ni sawa. Kwa hivyo, mawazo yake
yalivuka mpaka wa shida za Tanganyika, akalifikiria bara zima la Afrika. Jicho lake
la mawazo likatua huko Afrika Kusini ambako Kaburu hadi leo bado anawanyonya na
kuwabagua watu weusi ambao ndio wananchi halisi. Shaaban hakuvumilia ukatili
uliotendeka huko na uliutia moyo wake machungu. Maoni yake kuhusu usawa wa
binadamu wote ni hivi: ‘Wajibu wa watu katika maisha ni kuwiana hisani, usawa,
adabu, heshima na mapenzi…Katika Afrika Kusini wajibu huu ulimezwa na ubaguzi
wa kutisha. Watu waliusiana chuki, kiasi na makanio. Pumzi ya kila mmoja ilijaa
hofu, kutoridhika na manung’uniko, sumu juu ya sumu.
Shaaban alifurahi kuona Serikali
ya Tanganyika huru ikivunja uhusiano wa Kibiashara na Afrika Kusini ‘mpaka
tabia yake itakapokuwa imebadilika kuwa njema na ya amani kwa watu wa rangi
zote.’ Na ndivyo Serikali yetu ilivyofanya hadi leo hii. Biashara nyingi
ziliathirika kwa msuso huo. Hata yeye Shaaban, baadhi ya kazi zake za sanaa ya
ufasihi-zilizokuwa zinapigwa chapa na Chuo Kikuu cha Witwatersrand, kama Kielezo cha Insha ambacho sasa
kinachapwa na Oxford University Press-ziliathirika. Mawazo yake juu ya athari hiyo
ni haya: ‘Walakini, ikiwa change ndogo kama ilivyokuwa yangu mimi ya sadaka,
ilisaidia kupatikana kwa ufanifu wa uhuru na amani kwa watu katika Afrika Kusini,
hasara hii ilikuwa si kubwa ilinganishwapo na furaha ya ushindi uliotazamiwa
kuja kwa watu mwisho; ushindi uliokuwa si wa mweupe, mwekundu wala mweusi,
lakini uliokuwa wa wote; na fahari ya kila taifa katika dunia.’ Yeye alikuwa na
nia moja tu: kukomboa utukufu wa mwanadamu, hata kama ilikuwa kwa kujitoa
mhanga.
Kazi za uandishi za Shaaban ni
nyingi, nazo zilipata neema kwa vile baadaye vitabu vyake vilipata kupigwa
chapa hapa hapa Tanzania. Pia huko Kenya kazi zake nyingi zilipigwa chapa, na
Julai 1960 duka lake likafunguliwa. Alipoona wengi hawanunui vitabu vyake
aliwapa bure. Wakamshukuru, naye akafurahi kwa mara nyingine tena kwa change ya
namna hii. Kutoa misaada kwa namna hii ni tendo la kiujamaa. Hivyo ndivyo
alivyojaribu kuitenga nafsi yake kando ili awatumikie watu. Kama alivyomuusia
mwanawe, mwenye msaada ampe asiye nao. Shaaban alitoa alichokuwa nacho.
Hivi nivyo alivyoishi mtu aliyetoa mawazo yake
katika Wasifu wa Siti binti Saad na Adili na Nduguze na mahali pengi
pengine. Je alitimiza lengo lake la kuwa na ‘jina’ ulimwenguni? Msomaji utaweza
kulijibu swali hilo wewe mwenyewe. Mimi naona maisha yake ni kielelezo kikubwa,
na yalikuwa ni msingi mkubwa wa maendeleo ya nchi yetu.
Katika kuhakiki vitabu viwili vya
kwanza nilisema lengo kuu la Shaaban kuandika ni kutaka watu waishi kwa
kupendana. Huu ndio msingi wa kuishi kwa Kujitegemea
na kuishi kwa ujamaa. Tumemwona alivyoishi
na wakeze, wanawe, wafanyakazi wenziwe, wananchi wa Tanganyika, na hata jinsi
alivyotandaza mawazo yake kwa wanaadamu wote. Matendo yake yatakamilisha mawazo
yake.
Maisha ya Shaaban Robert, kama
yalivyoandikwa katika Maisha Yangu na
Baada ya Miaka Hamsini, yameandikwa na Shaaban mwenyewe. Wengine wanaweza
kusema kwamba hakujiweka kwenye mizani na kujiandika bila kujipendelea. Mimi naona
amejiandika bila kujipa jambo lolote lisilo lake, wala hakujirefushia jambo
lolote ambalo ni fupi. Amekuwa na kiasi. ‘Maisha yalikuwa matendo, siyo
usingizi,’
Na sasa tumeona kwamba ingawa
maisha ya mtu yanafungamana na pengine huongozwa, na mazingira yake-binadamu
wenzake, mahali alipo, na wakati wenyewe aishio-yeye mwenyewe ndiye mwenye
jukumu lote kwa yale ayajazayo katika nafasi ile. Mawazo ya kujitegemea, kama
ayatoavyo Shaaban katika Wasifu wa Siti
Binti Saad, na mawazo ya ujamaa yaliyomo katika Adili na Nduguze na popote pale, yamo tena katika Maisha Yangu na Baada ya Miaka Hamsini.
|
|
|
|
| NGONJERA: KUNA HAKI ZA MTOTO? |
|
Posted by: MwlMaeda - 10-28-2021, 09:12 PM - Forum: Ushairi
- No Replies
|
|
KUNA HAKI ZA MTOTO?
LUPOGO:
Mtoto kuwa na haki, jambo linanishangaza,
tabia hii sitaki, mtoto kumlemaza,
mtoto kumpa haki, mbona tunampoteza?
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
Kaka Lupogo sikia, nikutie darasani,
mtoto mtu tambua, sio mbuzi wala nyani,
Hana wakumsemea, atiwapo matatani,
Mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
Bado kusema hawezi, haki mwaziimbiliza,
Waachieni wazazi, kumlea wanaweza,
Sio kitoto cha juzi, mnaanza kukikweza,
Mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
Leo taweka bayana, kwa hatua tahesabu,
Unayedhani hawana, leo utapata jibu,
Ni haki za kila mwana, hata angekuwa bubj,
Mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
hebu niambie nione, enda nikashawishika,
hata wa miaka minne? Unanifanya kucheka,
ninakungoja unene, haki ukizitamka,
Mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
Kuishi nambari wani, yake haki sikiliza,
tangu akiwa tumboni, na kuona hajaweza,
Imetiwa katazoni, maishaye kukatiza,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
Mola maisha hutoa, na kutwaa akitaka,
nyie wapi mwayatoa, mtoto kumpachika?
Mungu ndiye huamua, kusema leo ondoka,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
Sawa Mungu anatoa, na kutwaa ikibidi,
Ila wale wanoua, watoto kwa makusudi,
wengine mimba kutoa, kwa Ila na ukaidi,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO
naanza kukuelewa, nyingine ipi nambie,
mbona sasa wachelewa, kaa unisimulie,
nahofu kuongopewa, Ila wacha nitulie,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
haki ya kupumzika, ishike nambari mbili,
mtoto akishachoka, kwendelea si halali,
anataka pumzika, walezi hili tujali,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
hapo sasa umezidi, kuchoka kwa kazi gani?
mtoto inambidi, atumwetumwe dukani,
Na tena akikaidi, achapwe makalioni,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
mtoto ni binadamu, huchoka Kama wengine,
Zikizidi ni haramu, sipewe kazi nyingine,
Kupumzika muhimu, kijana tuelewane,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
sawa bwana endelea, kwa ubishi umefuzu,
jua nakuangalia, usidhani mie zuzu,
ya tatu kiniambia, takupatia mzuzu,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
haki ya kuheshimiwa, na thamani kumtia,
mwana kudharauliwa, ni jambo lenye udhia,
jua mtoto si chawa, ni mtu ninakwambia,
Mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
aheshimike mtoto, si yeye aniheshimu?
hayo Mambo ya kitoto, kwangu itakuwa ngumu,
hakika hiyo ni ndoto, mtoto kumuheshimu,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
LUPOGO hebu tulia, haki uzijue zote,
Ni mwiko kumbagua, watoto ni sawa wote,
hiyo ya nne sikia, Leo nitataja zote,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
Tatoka wapi usawa, mlemavu na mzima?
wakike wa kuolewa, wakiume atasoma,
Hawawezi kuwa sawa, wazi hilo nalisema,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
Tena kuhusu elimu, ni haki ya kila moja,
kila mtoto muhimu, sio mtoto mmoja,
Yako maneno haramu, nazipinga zako hoja,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
mlevu usumbufu, vipi shule atafika?
wakike ni msumbufu, kesho mimba atashika,
Yake kazi maarufu, awe jikoni kupika,
mtoto ni mtu duni, haki apewe za nini?
MSWAHILI:
Mwisho nitaeleweka, kijana subira vita,
ulinzi nautamka, ana haki kuupata,
Wasije wakambaka, na madhara kuyapata,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
Mwana kumpa ulinzi, Sasa mekuwa Rais,
kuamini sijiponzi, kitu hicho si rahisi,
Kiwa mtoto mzinzi, aitafuta mikosi,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
Wala sikati tamaa, kukupa yangu matini,
najua utasinyaa, mwenyewe taniamini,
Ya tano nakurushia, mwana msikilizeni,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
Niache muhimu kazi, mwana nimsikilize,
Braza hilo siwezi, bora nikajitembeze,
nisikilize upuzi, akili niiumize,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
chakula pia patiwe, kicho Bora na malazi,
Afia Bora ajawe, sitafunwe na maradhi,
wavazi anunuliwe, chakavu hayapendezi,
mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
LUPOGO:
chakula Bora cha nini, si bora kala kashiba,
hivi anajua nini, si maziwa sio jaba,
Mradi chende tumboni, aseme asante baba,
mtoto ni mtu duni, apewe haki za nini?
MSWAHILI:
Sasa nafunga darasa, elimu mekupatia,
kumbe bwana ulikosa, Mambo haya kuyajua?
leo nimekutakasa, akili kuzifunua,
mtoto si mtu duni, haki zake apatiwe.
LUPOGO:
Ukweli ninausema, Mswahili menifunza,
nitakuwa mtu mwema, mtoto vema kutunza,
Ili abaki salama, siliwe hata na funza,
Mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
WOTE:
Sisi sote mabalozi, zao haki kutangaza,
raia na viongozi, kulinda haki twaweza,
tusione upuuzi, kwa pamoja tunaweza,
Mtoto si mtu duni, zake haki apatiwe.
Mtunzi Filieda Sanga
Mama B
Mabibo Dsm
0753738704
|
|
|
|
| SAA NNE MAALUM NA MWANDISHI ADAM SHAFI |
|
Posted by: MwlMaeda - 10-28-2021, 08:57 AM - Forum: Watunzi wa Kiswahili
- No Replies
|
|
![[Image: adam-shafi.jpg?w=500]](https://kitoto.files.wordpress.com/2007/12/adam-shafi.jpg?w=500)
Nimepokea simu. Simu ya maana. Adam Shafi yuko Majuu. Kaja kikazi Uholanzi. Yeye mtaalamu wa lugha ya Kiswahili. Baada ya kumaliza kapitia Uingereza katika mji mmoja wenye wakazi wengi wa Kitanzania, yaani Milton Keynes. Ni wastani wa saa moja kwa treni toka London. Mrefu, mchangamfu, mzungumzaji aliyesheheni “mastore” kibao. Nishakutana na waandishi wa kila sampuli. Wanaojificha: wakimya, wasioongea sana, wapole wanaokaa chumbani kati kati ya watu ukadhani hawapo. Wanaopiga kelele, wakijafaragua; ama wenye aibu…
Shafi ni mtu wa kawaida kabisa, naweza kuiita hulka, tabia na namna yake “Mfurahia Maisha” : kachangamkia uhai, haswa. Kaishi, anaishi…hamalizi. Kila mara atasema ana mikakati ya kufanya jambo fulani, kuandika kitabu kingine kipya, kuendeleza fasihi na Kiswahili….
Katika saa nne zote nlizokuwa naye ananikumbusha moja. Ikiwa umewahi kuvisoma vitabu vyake utagundua huchanganya kila kitu: furaha, simanzi, vita, amani, mapenzi, karaha, starehe, maonyo, mandhari, elimu na mengine tele. Ukiongea naye yuko hivyo hivyo. Mastore kibao. Anaelezea namna wachapishaji waliotafsiri moja ya vitabu vyake walivyotaka kumrusha fedha. Akawafungia safari hadi Paris kudai haki hiyo. Au alivyofiwa na mpenzi wake wa ujanani zamaaaani…pamoja na mtoto. Alivyotiwa jela ugenini ujanani (anamalizia kitabu kipya kuhusu kisa hiki, soma mbeleni); alivyofungwa Unguja baada ya mauaji ya Rais Karume. Hadi leo mguu wake wa kushoto ananionyesha bado una dosari (“pana ganzi pajani shauri ya kulala sakafuni”); alifungwa miaka miwili. Visa, kibao. Vyote vimepenyezwa angalau kiduchu ndani ya vitabu vyake. Vingine vishatafsiriwa lugha za kigeni. Kimoja kilishinda tuzo. Niko naye. Tunakula ubwabwa uliopikwa vizuri na binti yake kwa nyama za kukaanga…huku tukila huku tukiongea. Mazungumzo hayaishi. Ingawa masaa manne mengi kukaa na mtu (kwa huku Ulaya ambapo muda ni dhahabu) nahisi itabidi nipewe miezi ili kujua mengi zaidi ambayo nataka kuyafahamu. Anachonifurahisha ni hii picha akiwa na mjukuu wake wa miaka minne. Huyu ni mtu aliyeshaishi. Akaona mengi. Akazaa. Akalea. Aka…mcheki.
![[Image: shafi-w-lowell-grandson.jpg?w=500]](https://kitoto.files.wordpress.com/2007/12/shafi-w-lowell-grandson.jpg?w=500) Waandishi ni watazamaji na wasikilizaji wakubwa wa jamii. Waandishi ndiyo hutukumbusha yaliyotokea. Kusingekuwepo waandishi tusingefahamu yaliyopita. Kila mmoja wetu kila siku anahangaika na maisha. Tunaamka, tunakula, tunakwenda kazini au masomoni. Tunarudi , tunalala, kesho yake hayo hayo: kila kukicha na kuchwa tunaona mengi, tunayapita, tunayasahau. Ila waandishi? Wasanii? Kazi yao kuweka kumbukumbu ya haya mambo. Kuyahadithia. Wapo waandishi wa aina nyingi. Wana habari. Waandishi wa elimu na historia. Washairi. Watunzi wa muziki na nyimbo. Sinema. Tamthiliya.Wapo waandishi wa fasihi kama Adam Shafi. Shafi alianza na kitabu cha “Kuli”, kinachoelezea mgomo maarufu wa wafanyakazi maskini , Unguja mwaka 1948. Anasema alikuwa na miaka minane tu. Na ingawa anakumbuka juu juu tukio hilo utotoni, alikuja kuhaditihiwa na mtu akaweka kumbukumbu na baadaye maandishini. (Unaona waandishi walivyo watu muhimu, kutukumbusha?)
“Kuli” kilichapishwa na Tanzania Publishing House (TPH) miaka ya Sabini. Lakini awali alichapisha “Kasr ya Mwinyi Fuad” ambacho kimeshatafsiriwa lugha tatu za kizungu: Kijerumani, Kifaransa na Kirusi.
Miaka ya karibuni, Shafi kaibuka na “Vuta Nkuvute” kilichopata Tuzo kwenye tamasha la vitabu, Dar es Salaam, mwaka 1998. Ni kisa cha mapenzi, tena mapenzi makali na mazito kati ya msichana wa Kihindi na Mwafrika. Humo mna siasa na harakati za uhuru na mengi mengine. Mseto mkubwa wa mapenzi na siasa, ambao si waandishi wengi wa KIswahili wamemudu kuuchanganya.
Mwaka 2003 mwanafasihi huyu alitoka na “Haini” ambacho kama anavyosema mwenyewe kiliogopwa na wachapishaji wengi nchini. “Haini” si mchezo. Kitabu cha moto, cha kuchachafya. Soma ukurasa wa kutisha wa mfungwa mmoja akipambana na chatu, ukurasa wa 172:
“Anaiangalia dunia kwa hofu na kukata tamaa, anachungulia kaburi. ..Alipomtazama yule chatu alimwona anaanza kujinyumbua, ananyeka, kichwa amekiinua,kama anayezindukana kutoka usingizini. Chakula chake amekwisha andaliwa, hana wasiwasi. Tayari kimo mle chumbani.”
Kama desturi visa vyote vya Shafi hujaa mateso, shida, majonzi, taabu za Mwafrika; lakini haviishii na hisia hizi za kukata tamaa na kutokwa machozi. Wahusika wake huteseka lakini mara wakaibuka, wakaamka na kupambana na matatizo yao. Matumaini ndiyo rangi ya suluhisho lake.
“…Moyo wa ujabali ukamjaa tele akahisi na nguvu kama za simba yuko tayari kuvaana na chatu yule kwa mikono yake miwili. Chatu naye amenyanyua kichwa anajiramba midomo. Huutoa ulimi wake halafu akaurudisha ndani na pale anapoutoa utadhani anatoa miali ya moto kutoka mdomoni. Wanatazamana. “Nani atakayeanza kushambulia?” Haramia anajuliza.”
Msomaji sin’takueleza yaliishia wapi. Maana ukijua hutatamkiwa kitabuni. Nnachokumbuka sikulala baada ya kusoma sura hii. Inatisha. “Haini” ni kitabu kinachosisimua sana. Kilinikumbusha visa vya mwandishi wa Kimarekani Stephen King, ambaye karibu vitabu vyake vyote vishafanywa sinema. Sinema yake maarufu ni ile ya kutisha sana iitwayo The Shining. Sidhani ntakosea nikisema maandishi ya Shafi hayapishani na waandishi wa aina hii hata kidogo. Vikitafsiriwa vitapendwa ulimwenguni kote. “Haini” yahusu namna Shafi alivyofungwa jela miaka miwili akiwa bado mwandishi wa habari (taaluma yake kikazi)…akifanya kazi gazeti la “Uhuru” ambalo enzi za miaka ya Sabini (alipowekwa kizuizini) visiwani liliitwa “The Nationalist.” Ubaya,walakini, mmoja. Kitabu hiki kimechapishwa Kenya na Longhorn (http://www.longhornpublishers.com). Bongo hakipatikani kirahisi bali duka moja tu mitaa ya Kinondoni.
Vitabu vyake vyote Shafi vinaonyesha maisha ya sasa na yale yaliyopita. Anapenda kuhusisha historia ya jamii. Kwa hivyo mbali na kustareheshwa unafahamishwa mambo yaliyopita ya zamani. Hali hiyo imo pia katika muswada wake mpya “Mbali na Nyumbani” ambao unaelekeza maisha ya ujanani wa mwandishi.
![[Image: page-from-manuscript.jpg?w=500]](https://kitoto.files.wordpress.com/2007/12/page-from-manuscript.jpg?w=500) Namsikiliza mwanafasihi huyu aliyezaliwa Unguja mwaka 1940 akinisomea: “Mbali Na Nyumbani.” Anasema huchukua wastani wa miaka mitano kumaliza kitabu kimoja. “Huwa sina haraka hata kidogo…” Huandika kwanza kwa mkono halafu ndiyo akachapa katika tarakilishi (kompyuta)….”Mbali na Nyumbani” anafafanua, kinasimulia ujana wake kati ya mwaka 1960 na 1967 …akijaribu kuvuka Afrika kwenda Ulaya. Hapa alipo ukurasa wa 427 (cheki picha juu)anasimulia akiwa mpakani Sudan kuingia Misri. Anaposoma ananikumbusha mwaka 1978 nilipojaribu na mimi kustoawei kwa meli. Vijana enzi hizo tulitaka sana kupanda meli. Ubaharia ulikuwa kazi ya kutamanika, kutafutwa na kuotea. Miaka hiyo imepita. Leo Vijana bado wanaotea kuingia nchi zilizoendelea. Nchi za Magharibi. Maisha yalikuwa magumu enzi zile, bado magumu leo, miaka arobaini na sita baada ya Uhuru. Lakini Wazungu wamefunga mipaka. Hawataki wageni. Enzi hizo ilikuwa vile vile. Kupata “kitabu”ilikuwa kazi; leo pia iko kazi. Kupata visa ilikuwa kazi; leo pia iko kazi.
Miaka kumi na mitano iliyopita mtindo uliibuka kwa Mwafrika kujifanya mkimbizi. Hiyo ziku hizi imeshatafutiwa ufumbuzi. Wazungu washajua. Washajua mathalani kuwa Bongo hakuna vita. Yalipokuja mauaji na machafuko ya Burundi na Rwanda wengi tukaanza na sisi kujifanya wakimbizi kutoka sehemu hizo. Ujanja huo ulifaa hadi miaka michache iliyopita. Leo yamegeuka. Wahusika washagundua. Ukimbizi leo haufai tena kama sababu. Yuko jamaa kanieleza ujanja mpya. Kujifanya junya au firauni. Si mnajua tena kuwa jadi hii nchi za Kizungu inaruhusiwa? Mwanaume kuoa mwanaume au mwanamke kumwoa mwanamke mwenzako?
Mwezi jana ilipitishwa sheria Uingereza kuwa ukishtakiwa kuwa umemtania msenge au firauni unakwenda jela miaka Saba. Vituo mbalimbali vya polisi vina vitengo maalum vya kutetea maslahi ya wasenge, na vinaongozwa pia na polisi wasenge. Basi kusikia hayo walala hoi nao wamegundua mpya. Afrika tabia hii hairuhusiwi wala si mila yetu. Basi ukitoka kwenu ukisema umeteswa kwa kuwa wewe msenge, ah unakaribishwa mikono miwili. “Kwani watakucheki?” anauliza mpambe aliyenieleza. “Watakucheki vipi? Watakufungua makalio?”
Basi, ndoto na njozi za kutoka Afrika kwenda Majuu hazikuanza leo. Kitabu kipya cha Mzanzibari Shafi, kitaonyesha harakati hizo miaka ya zamani kabla wengi hatukuzaliwa. “Mbali na Nyumbani” anasema kimeshauliziwa na wachapishaji kadhaa hapa Bongo na Kenya. Pichani chini Adam Shafi akinisomea muswaada.
![[Image: shafi-reads-2.jpg?w=500]](https://kitoto.files.wordpress.com/2007/12/shafi-reads-2.jpg?w=500) Lakini swali niulize. Wangapi wanamfahamu Adam Shafi? Kwa wasomaji wa vitabu vya hadithi na fasihi, jina hili ni la kusisimua na kuvutia. Kwa wapenzi wa lugha yetu tukufu ya Kiswahili huyu ni mjumbe. Walii. Tarishi. Al Watan. Mpiganiaji. Mbunge wa lugha hii. Ndugu msomaji nikupe mfano? Hebu kumbuka Wabongo wangapi wanaodai eti hawana msamiati wa kutosha kujielezea Kiswahili. Utamsikia mtu kasoma, ana shahada, ana ujuzi na utaalam wa hali ya juu akisema : “Ah siwezi kuandika barua kwa Kiswahili…” Ilhali (lakini) anaongea Kiswahili fasaha lakini kuandika anashindwa. Anatumia Kiingereza. Kiingereza chenyewe marea nyingi kibovu. Afadhali hicho Kiingereza kingekuwa kizuri. Msikilize babu na gwiji wa fasihi ya Kiswahili, Ustaadh Shaaban Robert akituasa katika Utenzi wa Adili:
“…Lugha humpa hadhi
Kutumia ajuaye.”
Kisa cha kusema haya yote nini?
Ukitaka kuboresha lugha, ( yeyote ile) soma vitabu. Soma hadithi. Soma mashairi. Kama vile ambavyo wanamuziki hujiendeleza kwa kusikiliza miziki ya aina mbalimbali, msamiati, lahaja na lugha huendelezwa kwa kusoma vitabu. Kwako msomaji unayegomba huwezi kujieleza vizuri kwa Kiswahili, au kuandika Kiswahili…katafute vitabu vyake Adam Shafi, utafaidika na kustareheka.
Watanzania tunasemwa hatusomi. Baa ziko nyingi kuliko maduka ya vitabu na maktaba. Taifa lenye watu wasiosoma linajichimbia kaburi la ujinga.
Nikiwa na Shafi, mjini Milton Keynes alipopitia juma lililopita. Picha imepigwa na Hawa Yaxley.
Hebu onja (kidogo) baadhi ya ubingwa wake wa matumizi ya lugha katika nukuu zifuatazo (hapa ni vitabu viwili tu):
“Alihisi Shihab alikuwa kama aliyemtupia mshipi akaumeza pamoja na ndoana, chambo na chubwi.” (Vuta Nkuvute).
“Aziz alitaka kuibusu midomo ya Khadija. Amemwinamia, uso umembadilika, uchu wa mwanamke umemtawala akili zake zimehama kutoka kichwa cha juu zimehamia kichwa cha chini. Alipotaka kumbusu Khadija alimtemea mate yakamtapakaa uso mzima. Alimwachia mkono mmoja ili ajipanguse yale mate, Khadija akaukamata mkono wake akaung’ata, Aziz akasikia maumivu makali yakipanda mpaka utosini.” (Haini).
“Midomo aliitafuna tafuna nakuimungunyua mungunyua kama mtafuna tambuu…” (Vuta Nkuvute).
“Tokea siku ile aliposokomekwa ndani mle, furaha kwake ilikuwa adimu na huzidi kugubikwa na majonzi pale anapowaza kwamba kosa alilolifanya ni kule kuchinja jogoo lake mwenyewe…” (Haini)
“Amle Mbiza, amle Mboza? Aliwaona kama wote wawili wamemsimamia mbele ya macho yake, achague mmoja. Huyu mmoja keshaolewa, mke wa watu, amemfungia safari kutoka Mombasa mpaka Unguja. Akimwoa kitakuwa chuo chake cha pili. Huyu mwingine bado mbichi, mwari, bikira, atakapomwoa itabidi arusi aijibishe mwenyewe. Arusi ijibu; yeye ajithibitishe urijali wake na mwenzake athibitishe ubikira wake.” (Vuta Nkuvute).
CHANZO>>>>
|
|
|
|
| SHAIRI: NASIKITIKA HADUMU RAFIKI YANGU UJANA |
|
Posted by: MwlMaeda - 10-27-2021, 10:37 PM - Forum: Ushairi
- No Replies
|
|
KWAKO KIJANA....
Pokea shairi na nasaha wewe kijana kuhusu ujana kutoka kwa Hayati Shaaban Robert mtaalamu wa Kiswahili, mashairi na mwandishi wa vitabu mashuhuri kikiwemo cha Kusadikika.
1.Ujana kitu kitamu, tena ni azizi sana,
Maungoni mwangu humu, nilikuwa nao jana,
Kwa wingi katika damu, tahamaki leo sina,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
2. Kichwa kimejaa mvi,kinywani meno hamna,
Nikenda kama mlevi, miguu nguvu haina,
Kumbe ujana ni hivi, ukenda hauji tena,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
3. Jua langu limekuchwa, na nyota nilizoona,
Ukinitazama kichwa, nywele nyeusi hakina,
Kama zilizofikichwa, zikang'olewa mashina,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
4. Natatizika kauli,midomo najitafuna,
Nimekusanya adili, walakini hali sina,
Dunia kitu bahili, hiki una kile huna,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
5. Nilikuwa ni waridi, furaha ya wasichana,
Neno hawakunirudi, wakati wa kukutana,
Sasa nanuka baridi, wanionapo waguna,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
6. Walio wakinihusu, walikuwa wengi sana,
Wanawake wenye busu,uzuri na usichana,
Leo sina hata nusu, ya wanitajao jina,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
7. Wazuri wenye uturi, na mikono yenye hina,
Kila mtu mashuhuri, alipenda kuniona,
Nilifaa kwa shauri, na sasa kauli sina,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
8. Dunia bibi harusi,kwa watu kila namna,
Inapendeza nafsi, wakati wa kuiona,
Na leo sina nafasi, kwa uzee kunibana,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
9. Kilichokuwa gizani, niliweza kukiona,
Nikakijua thamani, sura yake hata jina,
Leo sijui ni nini, hata ikiwa mchana,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
10. Kilichotaka fikra, niliweza kukinena,
Kwa mfano na kwa sura, mpaka kikafanana,
Leo tazama hasara, nguvu hiyo sina tena,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
11. Kilichotaka mapimo, sikifahamu mapana,
Marefu yake na kimo, siifahamu bayana,
Nusu nimo nusu simo, duniani najiona,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
12. Hadumu nasikitika, rafiki yangu ujana,
Machozi yamiminika, na kutenda hapana,
Ni wakati umefika, uzee dawa hauna,
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
13. Hauna dawa uzee, mabega yamepetana,
Anionaye ni 'wee", ondoka hapa laana,
Wanaposema na miye, niliyekuwa na jina!
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
14. Kaditamati shairi,uchungu wanitafuna,
Walakini nafikiri, twafuata Subuhana,
Katika ile amri, ya "kuwa" na "kutengana"
Nasikitika hadumu, rafiki yangu ujana
UMEJIFUNZA NINI HAPO KIJANA?
SHAABAN ROBERT (1909-1962)
Alizaliwa na kuzikwa Tanga.
|
|
|
|
|
![[Image: freddy-with-a-shafi.jpg?w=500]](https://kitoto.files.wordpress.com/2007/12/freddy-with-a-shafi.jpg?w=500)
