OSW 123/133: FASIHI YA KISWAHILI NADHARIA NA UHAKIKI

[MwlMaeda]

SWALI:  Jadili tofauti ya fasihi ya Kiswahili (ya Wapwani) na fasihi kwa lugha ya Kiswahili (ya jamii zote nje ya mwambao wa Afrika Mashariki)

JIBU

Fasihi ya Kiswahili ya
wapwanini ile iliyoandaliwa na mswahili kwa kutumia lugha ya Kiswahili kuwahusu
waswahili, na fasihi kwa lugha ya Kiswahili ni ile iliyoandaliwa na mtu yeyote
asiye mswahili bali ametumia lugha ya Kiswahili au iliyoandaliwa kwa lugha
nyingine kasha ikatafsiriwa kwa lugha ya Kiswahili.

Fasihi ya Kiswahili ya
waswahili inatofautiana sana na fasihi kwa lugha ya Kiswahili kwa kuzingatia
vipengele vifuatavyo:

Moja, maandalizi:
fasihi ya Kiswahili ya waswahili huandaliwa na mswahili kwa lugha ya Kiswahili.
Fasihi hii hujikita zaidi katika kuelezea mambo yanayowahusu waswahili lakini
fasihi kwa lugha ya Kiswahili huandaliwa na mtu asiye mswahili na aghalabu
huihusu jamii yake au jamii ingine tu kwa kutumia lugha ya Kiswahili.

Pili, matumizi ya
lugha: fasihi ya Kiswahili ya waswahili hutumia lugha sanifu na fasaha yenye
kuficha mambo kwa sababu mtunzi huwa anakijua Kiswahili na jinsi ya kukitumia
lakini fasihi kwa lugha ya Kiswahili huwa na lugha ya kawaida na mambo huelezwa
wazi hata yale yasiyopaswa kuanikwa hadharani kutokana na uwezo mdogo wa mtunzi
katika kuimudu lugha.

Tatu, mandhari: fasihi
ya Kiswahili hutumia mandhari ya pwani kwa kiasi kikubwa kwa sababu ndiko
anakotokea mtunzi lakini fasihi kwa lugha ya Kiswahili hutumia mandhari
mchanganyiko kulingana na upeo wa mtunzi kimazingira.

Nne, wahusika: wahusika
wa fasihi ya Kiswahili ya waswahili hutambulika wazi kwa majina, mavazi na
matendo yao ambayo hufungamana na imani yao. Kwa mfano kanzu, baibui lakini
fasihi kwa lugha ya Kiswahili huweza kuchanganya majina ya wahusika na hasa
yasiyojipambanua wazi kiimani kwa mfano Dongo, Jalia, Mzee Toboa au Lomolomo.

Tano, shughuliza
kiuchumi: fasihi ya Kiswahili ya waswahili itazungumzia shughuli za kiuchumi za
pwani kama vile uvuvi wa baharini, kilimo cha mazao yanayostawi pwani kama
nazi, mwani, karafuu lakini fasihi kwa lugha ya Kiswahili ambayo mtunzi wake ni
mwenyeji wa maeneo ya bara atazungumzia shughuli za uzalishaji mali hasa kilimo
cha kahawa, ndizi, pamba au mahindi.

 
Pamoja na tofauti hizo
fasihi ya Kiswahili na fasihi kwa lugha ya Kiswahili zina mchango mkubwa kwa
jamii katika kukuza na kuendeleza mila na desturi za jamii kwa ujumla.