Nduna Songea Mbano, muda mfupi kabla ya kuuawa

Nduna Songea: Shujaa wa Wangoni aliyewapeleka puta wajerumani..SHUJAA WETU HAKUSALITI JAMAA ZAKE NA UTAWALAWAKE..!!. HUWEZI kuielezea na kuikamilisha historia ya vita ya Majimaji na ukombozi wa nchi yetu

bila kumtaja shujaa wa kabila la Wangoni, Nduna Songea Mbano ambaye jina lake lilipewa hadhi ya kuuita mji wa Songea kutoka kwenye jina la Ndonde mwaka 1906.

Kiongozi huyo alikuwa ni miongoni mwa wasaidizi ( Nduna) 12 wa Chifu wa kabila la wangoni (Nkosi) chifu Mputa bin Gwezerapasi Gama. Wasaidizi wake wengine walikuwa ni Mgendera Mawaso Gama, Kohongo Magagura, Mputa Mkuzo Gama, Magodi Mbamba Mbano, Mtekateka Muyamuya Tawete, Fratela Fusi Gama. Manduna wengine ni Maji ya Kuhanga Komba, Zimanimoto Gama, Mpambalyoto Soko Msalawani, Mtepa Hawaya Gama na Nduna Mkomanile ambaye alikuwa ni mwanamke pekee kuwa nduna.

Nduna Songea Mbano alikuwa maarufu kuliko manduna wenzake na hata chifu Mputa Gama alikuwa anamtegemea sana katika kuwaongoza manduna na wapiganaji wa vita ya Majimaji kiujumla.  Mhifadhi kiongozi wa Makumbusho ya Taifa ya Majimaji Songea, Philipo Maligissu

akizungumzia maisha ya Nduna Songea Mbano katika viwanja vya Makumbusho hayo, anasema kuwa Nduna Songea Mbano weledi ndio uliompa umaarufu sana.

Kutokana na weledi na ushadi wake, aliwazidi wenzake 11 katika mbinu za kuandaa mikakati ya kivita, kutoa uamuzi mzito pasi na kutetereka na kusimamia utekelezaji wake kikamilifu.

Kwa umakini mkubwa, Nduna Songea Mbano aliweza kufanya kile alichokuwa akikiamini na uthibitisho wa jambo hilo ulianza kujitokeza Julai 12, 1897 katika viwanja vya Bomani kwa mkuu wa Wilaya wa Wajerumani, Luteni Engelhardt.

Maligissu anasema rekodi zilizopo zinaonesha kuwa tarehe hiyo Nduna Songea Mbano, alionekana kuwa ni mtu wa kipekee katika idadi ya manduna 11 ambao walikuwa wasaidizi

wa Chifu Mputa Gama kwa kitendo chake cha kubisha wazi wazi tamko la utawala mpya wa Wajerumani la kutaka Wangoni wakomeshe biashara ya utumwa.

Siku hiyo ilikuwa ni rasmi ambayo utawala wa kikoloni ulikuwa unaanzishwa katika mji wa Songea, wakati huo ukiitwa Ndonde na Mkoa wa Ruvuma kiujumla ukiwa chini ya Luteni

Engelhardt aliyekuwa Mkuu wa Jeshi Kanda ya Kusini.

Wajerumani walipofika kuanzisha makoloni yao katika maeneo ya ukanda wa kusini walikutana na msuguano mkubwa kutoka kwa tawala za Kiafrika, hasa tawala za Wangoni.

Maligissu anasema kuwa Wangoni walikuwa na tabia ya kwenda mikoa ya Lindi na Mtwara

kuvamia, kuchukua mateka na kuwapeleka Songea kuwafanyisha shughuli mbalimbali katika maeneo yao ya utawala wao.

Tabia hiyo ya Wangoni iliwachukiza sana Wajerumani, kwani walikuwa wanaheshimu sana makubaliano yaliyofikiwa kutoka kwenye mkutano wa Berlin wa 1884 /85.

Katika mkutano huo moja ya makubaliano ni na kila nchi yenye koloni barani Afrika ikomeshe biashara ya utumwa, hasa ikizingatiwa kwamba Wajerumani walikuwa wamejiimarisha sana.

Hivyo walipofika Ruvuma wakatoa tamko kwa Wangoni kuwa hairuhusiwi na haitaruhusiwa tena kwenda Lindi, Mtwara au kokote kuchukua mateka na kwamba mateka wote waliochukuliwa na Wangoni waachiwe huru.

Baada ya Wajerumani kutoa tamko hilo, ndipo Nduna Songea Mbano alipojitokeza waziwazi

na kusimama kujibu hoja iliyotolewa na Wajerumani kuhusu tamko hilo.

Nduna Songea Mbano alisema kuwa utawala wa kabila la Wangoni hauwezi kutekeleza tamko hilo na kwamba msimamo wao ni kutoutambua utawala mpya wa Kijerumani na tamko lao.

Kwamba ujio wa Wajerumani na tamko lao kwa Wangoni vililenga kudhoofisha utawala wa machifu na manduna katika maeneo yao kwa kufuata kanuni zao za kimila na kitamaduni.

Kuanzia hapo Wajerumani walimwona Nduna Songea Mbano kuwa ni mtu hatari sana katika utawala wao mpya, hivyo kumweka alama maalumu na kuanza kumfuatilia nyendo zake.

Alionekana kuwa kiongozi shupavu mwenye misimamo mikali na anayezingatia heshima na utu wa kabila lake bila kuyumbishwa. Alionekana kuwa pekee mwenye uwezo mkubwa wa kufanya kazi katika mazingira yoyote kwa kushirikiana na wananchi wake ambao walikuwa

wanamheshimu sana na kumsikiliza.

Maligissu anaeleza kuwa Nduna Songea Mbano alikuwa na uwezo mkubwa wa kuwaunganisha

wananchi wake na kuwa na umoja, upendo na mshikamano na kwamba alikuwa akiwaelekeza jambo wanalifanya kwa umakini na kwa ukamilifu.

Nduna Songea Mbano aliendelea kujizolea umaarufu mkubwa na baada ya kutamka kuwa yupo tayari kwa lolote lile na hawezi kukubali kuona tawala za Kiafrika zinadharauliwa na wakoloni kwa namna yeyote ile.

Wajerumani wakaamua kuwaalika machifu na manduna wote Julai 13, 1897 Bomani kwa mkuu wa wilaya na kuwaambia kuwa mtu yeyote katika eneo lake atakayekaidi amri yoyote kutoka kwa uongozi mpya wa Wajerumani atapigwa risasi, kunyongwa hadi kufa au kufungwa maisha. Siku hiyo hiyo machifu na manduna walichukuliwa hadi juu ya mlima wa shabaha wa Chandamari, katikati ya mji wa Songea na kuoneshwa nguvu ya risasi inavyoweza kufanya kazi katika mwili wa binadamu na kwamba silaha za kijadi na kimila za Wangoni hazingeweza kufua dafu mbele ya silaha hizo.

Licha ya Wajerumani kutoa vitisho vingi, Nduna Songea aliendelea na msimamo wake wa awali wa kuchukia na kuupinga utawala wa Wajerumani na kuutetea utawala wa Kiafrika mpaka ilipokuja kutokea Vita ya Majimaji. Nduna Songea alitoa ushindani mkubwa sana katika vita hivyo na kuonesha ustadi mkubwa kwenye mapigano na katika sehemu zote ambazo Wajerumani walipigana, wameandika kuwa hawakupata ushindi mkubwa kama waliopata katika mkoa wa Ruvuma, zamani nchi ya Ungoni.

Viongozi wao hawakuwa wanafiki, kwani walijitoa kikwelikweli kusaka ukombozi na hadhi ya tamaduni zao mpaka dakika ya mwisho. Ndio maana idadi kubwa ya watu walionyongwa katika historia ya Tanzania walitoka katika himaya ya Nduna Songea Mbano na ushahidi upo wazi kuwa watu 67 walihukumiwa kunyongwa hadi kufa, akiwamo Nduna Songea Mbano.

Katika kuonesha kuwa Nduna Songea alikuwa na uwezo wa kufanya mambo kwa weledi mkubwa bila kusaliti dhamira yake kuanzia mwaka 1897 aliandaa jeshi lake la kupambana na utawala wa Wajerumani.

Akaanza kuchukua watu wake na kuwapeleka juu ya mlima wa Chandamari kufanya nao mkutano, kutoa mafunzo ya kivita na kuwaelekeza kwa nini Wajerumani wachukiwe.

Katika mlima huo ndipo alipoeleza kwa kina madhara ya kuukubali utawala wa Wajerumani

na kutoa ahadi kwa wananchi wake ya kuwaondoa Wajerumani kwa lazima na kuwa eneo hilo ni la Wangoni, wamekuwa wakiishi siku zote chini ya utawala wao, hivyo haiwezekani wapelekewe utawala mpya wakati hawauhitaji.

Chokochoko hizo zilizaa vita vya Majimaji na wakati mapigano yakiendelea Wajerumani walianza kumtafuta Nduna Songea ili wamkamate na kufanya naye mazungumzo ya maridhiano.  Kumbe Songea Mbano alikuwa amejificha kwenye pango kubwa lililopo kwenye mlima wa Chandamari na usiku alikuwa akikutana na askari wake nje ya pango hilo na kuwapa mafunzo zaidi ya kivita.  Maligissu anaeleza kuwa Nduna Songea alikuwa anaishi na ndugu zake katika eneo la Mateka, leo hii manispaa ya Songea na wakati wa vita ndipo Songea Mbano alikuwa anajificha katika pango hilo ili wasimkamate mpaka atakapotimiza malengo yake.  Wajerumani walipoona wanaendelea kupata madhara makubwa kutokana na vita hivyo, waliamua kuwakamata ndugu na familia yake, Chifu Mputa Gama na manduna wengine na kuwafunga gerezani kwa lengo la kumdhoofisha Nduna Songea.

Baada ya Wajerumani kumdhoofisha Nduna Songea alipata taarifa zote na akaamua kutoka

kwenye pango hilo na kwenda kwa Wajerumani na kutaka watu wake waachiwe ili mapigano yaendelee.  Ndipo naye alipokamatwa na kuswekwa gerezani na Wajerumani wakawahukumu wafungwa hao kunyogwa hadi kufa.  Wafungwa hao waliamriwa kuchimba shimo kubwa bila kujua ndilo lingekuwa kaburi lao na ilipofika siku ya kifo chao, walinyongwa kwa zamu kwa muda wa siku mbili na maiti zao kuwekwa kwenye kaburi hilo hadi walipofikia 66 ndipo walizikwa kwa pamoja.  Walimwacha Nduna Songea Mbano ili awasaidia kutimiza malengo yao kwa wananchi, kwani waliamini akiwa kiongozi jasiri na anayependwa na watu wake angesikilizwa vizuri. Tangu siku hiyo walipomwacha bila kumnyonga, Nduna Songea aliwasumbua Wajerumani na kutaka naye anyongwe kama ndugu zake, kwani hakuona sababu ya yeye kuishi wakati ndugu zake alishauawa; akasema wasipomnyonga angegoma kula na kunywa chochote mpaka afariki dunia. Ndipo Wajerumani walipoamua kumnyonga na kumzika katika kaburi la peke yake, wakiamini kuwa ni mtu wa pekee mwenye ushujaa, uamuzi mzito na msimamo usioyumba. Walimuenzi kwa kubadilisha jina la mji wa Ndonde na kuubatiza jina la Songea, ambapo mpaka sasa linatumika kuuita mji huo wenye hazina kubwa ya historia na utalii wa kitamaduni.

Kama ilivyo kwa jamii nyingi, mila na desturi za wafipa ni suala linaloheshimiwa. Ndoa hufanywa kwa kufuata taratibu za kimila. Kijana akifikia umri wa kuoa hushauriwa na wazazi wake kuhusu ukoo mzuri wa kutafuta mke. Masuala yanayozingatiwa ni pamoja na kuchapa kazi, kuepuka koo zenye magonjwa na zisizokuwa na uzao. Kijana akishaoa hukaa karibu na wazazi kwa muda wa mwaka mmoja ili kujifunza jinsi ya kuendesha familia baada ya hapo huweza kujenga sehemu nyingine.

Wafipa huamini kuwa asili yao ni kusini, hivyo mtu akifa huelekezwa upande huo. Kaburi huchimbwa na sehemu ya kulaza mtu (mwandani) hutengenezwa mahsusi kwa kuwekewa kitanda.

Nyumba ya Wafipa ni ya Msonge (insiimba) na yenye umbo la pia. Nyumba hujengwa kwa fito na kuezekwa kwa majani kuanzia chini hadi juu na baadae hukandikwa ndani kwa mfinyanzi kuzuia mvua na joto. Mara nyingi nyumba haina madirisha ili kuhifadhi joto kwasababu ya kimazingira.

Wafipa wana historia ndefu katika technolojia ya uhunzi wa chuma. Katika karne ya 17 – 18 tayari jamii hii ilikuwa na maendeleo makubwa kwenye uhunzi wa chuma. Wakati huu uliuwa ni wa mapinduzi ya viwanda huko ulaya. Tanuri hutumika kuyeyushia chuma ambacho hutumika kutengenezea zana mbalimbali ikiwemo majembe, shoka, mikuki, visu, mishale n.k

Tanuri hujengwa kwa udongo wa mfinyanzi kuanzia chini kwenda juu. Huwekwa matundu ili kuwezesha hewa kupita pamojana kutolea chuma katika hali ya kimiminika. Wakati mwingine matundu haya huingizwa mabomba yaitwayo Nyelo ambayo hutengenezwa kwa kutumia udongo.

Kazi ya kuyeyusha chuma ni ngumu na yenye kuhitaji nguvu na muda mwingi. Kiwanda huwekwa mbali na makazi ya watu na wanaoruhusiwa kufika katika maeneo ya kiwanda ni wahunzi peke yao. Watu wengine hasa wanawake hawaruhusiwi kufika katika eneo la kiwanda kwani kufanya hivyo kutaharibu zoezi zima – wanaume watapoteza umakini.

Uhunzi huusisha upatikanaji wa malighafi ambazo ni mbale (iron ore), maa na dawa (flux). Mkaa hujazwa kuzunguka tanuri na mbale huwekwa katikati inapobidi dawa huongezwa katika tanuri ili kuboresha mchakato na wakati mwingine tokan ana imani ya jamii husika. Kwa kawaida chuma huanza kuyeyuka joto lifikapo nyuzijoto 900 hadi 1000 kulingana na ukubwa na aina ya tanuri. Baadaye chuma hukingwa kupitia katika nyelo.

Zoezi la kutengeneza zana hufanywa kwa kuchoma chuma kilichopatikana na kukiponda ili kupata zana inayohitajika. Kazi hii hufanywa kwenye tanuri dogo na katika kibanda kidogo pembeni ya tanuri. Yanayoonekana pembeniya kibanda huitwa Lombwe au mavi ya chuma. Huu ni uchafu unaobaki baada ya chuma kutoka kwenye mbale.

&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t&t

MAKALA HAYA YAMEWEKWA PIA KWA KIINGEREZA HAPA CHINI

Fipa are Bantu speaking people lives in the south western highlands of Tanzania, Rukwa region. They are agriculturalists cultivating maize, groundnuts and millet. Those who lives by the shores of the lake Rukwa include fishing a one of their economic activities. Fipa have also had a long history of iron smelting technology since the 17thC.

Traditions and customs are highly valued by the Fipa. Marriage follows the Fipa tradition in which the parents discuss with their sons on the proper clan to marry. The clans with lazy people, inheritable diseases and unproductive health are highly discourage. After the wedding the husband and his wife stays in the parents compound for one year to learn family matters before leaving to establish their own home.

Fipa House

Fipa believes their origin is from the south and so their destiny. As such the deceased are buried heading that direction. The grave is well prepared and contain the inner chamber where the body is laid down.

The Fipa house is of Msonge (insiimba) type with simple, cone shaped design. The house is made of small woods and sticks and then thatched with grasses from bottom to the top. Inside the house the walls and the roof are plastered with clay to make it stronger and prevent both sun and rain. The door is small but the house is big enough to shelter a number of people. The house has no windows to make it warm against the environment.

Fipa have a long history of iron smelting technology. The Fipa were already producing high-quality iron in the 1700’s, the time of Industrial Revolution in Europe.

The smelting furnace was used to smelt iron ore into iron which then molded to produce tools such as hoes, axes, knives and billhooks for agriculture and trade purposes. The furnace is built using clay from bottom to the top. At the bottom there are several holes, the smaller ones are sometimes connected to special clay pipes (sometimes made of woods) called Tuyeres to pipe air to the furnace and the two lager holes to enable the iron smiths to collect iron from the furnace in liquid form.

Smelting process is a tough task and involves energetic people and the site is located far from the inhabitants where no one except the iron smiths are allowed. Women are strictly prohibited to visit the site because their presence will spoil the smelting process – man will loose focus.

The process involves the collection of iron ore, charcoal and flux (additives). Charcoal is piled in around the furnace with iron ore at the center, where crucial, flux (medicines) is added to foster the smelting process and strengthens the product. Normally the iron stat to melt at about 900oC – 1000oC depending on the size and the type of the furnace. Thereafter, the iron is taken out through the tuyeres in a liquid form but soon after taken out it solidifies. There are impurities resulted from smelting process and are called slag.

After collecting the iron the next step is smithing. This involves re-heating of the iron bars and molding them into required shapes. This process is done using the small furnace and in the small hut (right from the furnace) in which the iron is reheated and hummered on top of the big stone.

Mchoro: Uhusiano wa Kijamii

Majina ya nasaba

Majina ya nasaba

Majina ya nasaba

Zoezi A: Soma aya ifuatayo kisha ujibu maswali yatakayofuatia.

Jibu maswali yafuatayo:

B. Jaza mapengo yaliyoachwa

Zoezi C. Jibu maswali yafuatayo

Kuna pande mbili za mitazamo kuhusiana na asili ya Wazanzibari: wapo wanaodai kuwa Wazanzibari ni mchanganyiko wa watu wa makabila tofauti kutoka ile iliyokuja kuitwa baadaye Tanganyika na kisha Tanzania Bara – kama vile Bagamoyo, Tanga, Kunduchi na kwengineko.

Mtazamo huu unaamini kuwa watu wa makabila hayo walifika visiwa vya Zanzibar kwa ajili ya shughuli za uvuvi. Hoja yao husisitizwa kutokana na shughuli wazifanyazo Wazanzibari wa sasa. Na ndio maana hata utafiti huu unajikita katika shughuli zile zile wazifanyazo Wazanzibari yaani uvuvi, udalali na uchuuzi wa samaki huku utani wa sehemu hizo ukichunguzwa.

Mtazamo wa pili ni ule unaodai kuwa Wazanzibari ni mchanganyiko wa watu watokao Bara Hindi, Arabuni na Uajemi waliokuja kwa kusaidiwa na pepo za msimu kufanya shughuli za kibiashara kwenye upwa wa pwani ya Afrika Mashariki. Juma (2008) anasisitiza kwa kusema, tunapozungumzia historia ya Zanzibar “hatuna budi kutilia maanani hali ya mchanganyiko wa watu wenye asili ya mataifa mbalimbali kama vile Bara Hindi, Uarabuni na Uajemi.”

Mitazamo hiyo miwili inathibitika kutokana na tamaduni walizonazo Wazanzibari, ambazo zina mchanganyiko na kufanana na tamaduni za jamii nyengine ila kinachotofautiana ni jiogirafia ya pahala na mazingira katika tamaduni nyengine au utani ufanyao sehemu nyingine ya utamaduni huo. Na ndio maana mtafiti akaangalia utani unaofanyika dikoni na sokoni ili kubaini utafauti unaojitokeza kwenye utani wa sehemu nyingine.

Naye Zeid (2011) alifanya utafiti juu ya “Athari ya Lugha ya Utani kwa Jamii ya Wapemba.” Katika utafiti huo, ameeleza kuwa katika kisiwa cha Pemba bado utani una nafasi muhimu katika maisha ya kila siku. Kwa vile utani umetawala katika sehemu za jamii, haifikiriwi kama kuna mtu kwa njia moja au nyengine asiyeshiriki katika harakati za utani katika jamii ya Wapemba. Anabainisha kuwa utani hufanywa katika miktadha ya mazishini, matangani, harusini na katika shughuli za kiuchumi.

Pia, mtafiti anaeleza kwamba utani umetawaliwa na semi zenye kuashiria kejeli, dhihaka, matusi, na dharau. Semi hizo hujitokeza na kupotea na hakuna semi inayotumika daima. Mtafiti amezungumzia utani kwa jamii ya Wapemba lakini aliegemea katika fani ya isimu na alitazama zaidi athari ya vitendo neni katika lugha ya utani. Kutokana na hayo, mtafiti ameona ni vyema kuuangalia utani katika uga wa fasihi.

Kwa kusisitiza utumiaji wa jadi hii ya utani kwa Wazanzibari, na hasa kisiwani Pemba, Mohammed Ghassani (2003) anaueleza utani kuwa ni amali muhimu katika jamii hiyo na inapotendeka inaondoa dhana ya kuwa utani ni kitu cha kukibeza.

Hata hivyo, mara nyingi watani wanapokutana hutaniana kwa maneno huku wakizingatia masharti yaundayo uhusiano wao wa kiutani kama vile bibi na wajukuu zake, shemeji na shemeji na mfano wa hayo, kwani bila ya mazingatio unaweza kujikuta umemtania mtu asiyekustahikia na kwa muktadha huo sasa utakuwa umemtusi.

Kwa mfano, sijambo la kushangaza kuona watu wakifanya utani wakati wa msiba kama Ghassani anavyosema:

Hivyo, utani unaweza kuwakutanisha watu katika matukio na miktadha ambayo kwa namna moja au nyengine hujenga upendo na kuondosha chuki au huzuni iliyopo.

Ghassani anaonesha jinsi kejeli na dhihaka itumiwavyo na watu mbali mbali wawe matajiri au masikini. Hapa mwandishi anaizungumza hali ya Wapemba baada ya uchaguzi mkuu wa mwaka 1995 ambapo watu walipigwa ovyo, chakula kilikuwa adimu na kulikuwa na uhaba wa mvua. Waliliita sembe “Nkapa“, askari waliitwa melody na njaa iliitwa Komando. Anaendelea kusema kwamba labda unaweza kufikiria watu wako kwenye hali ngumu kama hiyo na bado wanadiriki kujenga kejeli na tashtiti za namna hiyo.

Bakiza (2008) wanaeleza katika kitabu chao cha Utamaduni wa Mzanzibari kwamba Wazanzibari wana desturi ya kufanyiana utani. Kama vile kuitana majina ya kupanga ambayo huwa maarufu hadi kufikia lile la mwanzo kusahaulika. Wanaongeza kwamba mfano mzuri wa utendekaji wa utani wa Wazanzibari huonekana wakati wa harusi. Watani wa uzawa wa mwanamke anayeolewa humkimbiza Bi Harusi mtarajiwa asiolewe au Bwana Harusi asioe. Wengine huukamata mkono wa muozeshaji na kudai aozeshwe yeye. Hufanya hivyo mpaka apewe pesa kidogo na ndipo aondoke na kuacha shughuli iendelee. Madhumuni ya kufanya hivyo ni kujitambulisha kuwa yeye ni shemegi yake au mtu wa karibu katika familia. Hapa tunapata taswira kuwa jamii ya Wazanzibari inaikubali jadi hii ya utani katika sehemu mbalimbali.

Naye Iddi (2005) katika tasnifu yake ya “Utani katika Jamii ya Wazanzibari” amezungumzia zaidi nyimbo za utani ambazo huimbwa kwenye harusi. Nyimbo hizo kimantiki ni zenye kutoa mafunzo kwa maharusi. Pia ameeleza kwamba, katika shughuli za Wazanzibari, watani ndio husinga maharusi. Pamoja na hayo wakati wa kusingwa, utani hutawala kwani; mara nyingi shughuli kama hii hufanywa na wale watu unaoweza kuwaowa kwa upande wa mwanamme, na  watoto wa kike wa mjomba, shangazi na madada kwa upande wa harusi mwanamke.

Naye Mkubwa (2012) alifanya utafiti juu ya “Dhima za Utani Katika Maziko na Matanga ya Wapemba na Athari Zake kwa Jamii”. Katika utafiti wake huo alieleza kwamba, utani katika maziko ya Wapemba umeanza kuondoka kwa kiasi kikubwa. Hata hivyo, jamii imekuwa ikitekeleza utani katika matanga na dhima yake kubwa ni kujiliwaza baada ya machunu ya kuondokewa.

Aidha alifafanua kuwa imani ya dini ya kiislamu imekuwa ikinasibishwa na kupinga utani katika maziko hasa kwa baadhi ya madhehebu. Kwa ujumla, kazi hii haikufafanua namna utani unavyotoa nafasi kwa sehemu za mjumuiko kama sokoni na dikoni.