+- JIFUNZE KISWAHILI (https://jifunzekiswahili.co.tz)
+-- Forum: My Category (https://jifunzekiswahili.co.tz/forumdisplay.php?fid=1)
+--- Forum: Majadiliano ya Wadau wa Kiswahili (https://jifunzekiswahili.co.tz/forumdisplay.php?fid=16)
+--- Thread: ETIMOLOJIA YA MANENO ' AFYA' 'AFUA' NA 'AFUWA (/showthread.php?tid=1970)
ETIMOLOJIA YA MANENO ' AFYA' 'AFUA' NA 'AFUWA - MwlMaeda - 01-03-2022
HII NDIYO ETIMOLOJIA YA MANENO ' AFYA' 'AFUA' NA 'AFUWA'
Neno afya katika lugha ya Kiswahili lina maana zifuatazo:
1. Nomino: [Ngeli: -i/-zi] ukamilifu na usahihi wa utendaji wa viungo vyote vya mwili na akili na ustahifu wa kijamii sawa.
Kuna methali: Afya ni bora kuliko mali.
Kuna msemo : Buheri wa afya: Afya nzuri.
2. Kihisishi: Neno linaloonesha utayari wa watu katika kufanya jambo aghalabu hutumiwa na watoto.
Mfano: Afya! Twendeni tukaangue mapera!
3. Neno linalotumiwa kumuombea uzima mtu aghalabu mtoto baada ya kupiga chafya.
Kuna msemo: Kua mwanangu kama mgomba, mnazi unachelewa (unakawia).
Katika lugha ya Kiarabu, neno hili afya (soma: aafiyatun/aafiyatan/aafiyatin عافية) ni nomino yenye maana zifuatazo:
1. Kinga; Tiba, Masdar (Tendo-Jina) kwa kitenzi cha Kiarabu aafaa عافى (amemkinga na shari/ubaya, amemtibia maradhi yake).
2. Siha/Swiha timilifu.
3. Wageni.
4. Watafutaji riziki (wanaadamu na wanyama).
5. Wafanyao wema, hisani.
Neno afuwa[ Ngeli: i-/i-] katika lugha ya Kiswahili ni nomino yenye maana ya: 'hali ya kumsamehe mtu au kumwia radhi kutokana na kosa alilolitenda.
Na neno afua katika lugha ya Kiswahili lina maana zifuatazo:
1. Nomino : [ Ngeli: i-/zi-] uamuzi unaoweza kufanywa; chaguo.
2. Kitenzi elekezi : Afu.a hali aghalabu ya Mwenyeezi Mungu kumwepusha mtu na madhara ambayo yangeweza kumpata.
Mfano: Usihofu, Mwenyeezi Mungu atakupa afua.
3. Nomino: [ Ngeli: i-/i-] hiari au kudra ya Mwenyeezi Mungu aliyonayo kwa mja wake anapokabiliwa na hatari.
Kuna msemo: Afua ni mbili, kufa au kupona.
Katika lugha ya Kiarabu maneno ' afua ' na ' afuwa ' yametokana na neno la Kiarabu afwu عفو ( soma: afwun/afwan/afwin عفو) lenye maana zifuatazo:
1. Nomino : Msamaha/Kusamehe, Masdar Tendo-Jina la kitenzi cha Kiarabu afaa عفا (amesamehe).
2. Nomino : Msamaha; kuacha kuadhibu.
3. Nomino : Wema, tendo jema.
4. Nomino : Ziada, kilichozidi.
5. Nomino/Kivumishi: -enye ubora.
6. Nomino: Ardhi ambayo haijakanyagwa na wayo wowote.
7. Mtoto wa punda.
Kinachodhihiri ni kuwa wakati maneno haya afya , afuwa na afua yalipoingia katika Kiswahili na kutoholewa mbali ya kuchukua sehemu ya maana za lugha asili - Kiarabu, yalibeba dhana nyingine katika Kiswahili.
Shukran sana.
Khamis S.M. Mataka.