01-01-2022, 03:20 PM
HII NDIYO ETIMOLOJIA YA NENO ' JAALA', 'JALIA' 'JALI.A/JAALI.A' na 'MAJALIWA'
Neno *jaala*[ *Ngeli: i-/i-]* katika lugha ya Kiswahili ni nomino yenye maana ya' mambo yafanyikayo kwa mapenzi/uwezo wa Mwenyezi Mungu'.
Katika lugha ya Kiarabu, neno hili *jaala* (soma: *ja-a-la جعل)* ni kitenzi cha Kiarabu chenye maana zifuatazo:
1. Amefanya kitu fulani kiwepo.
2. Ametoa kitu kumpa mtu mwengine.
3. Ameanza jambo fulani.
4. (Kwa Mwenyeezi Mungu tu) Ameumba.
5. Ametengeneza.
Neno *jalia*[ *Ngeli: a-]* katika lugha ya Kiswahili ni kisawe cha neno *jalali* [ *Ngeli: a-]* lenye maana ya 'jina la kumtaja Mwenyeezi Mungu kwa sifa yake ya kuwa utukufu mwingi'.
Katika lugha ya Kiarabu, neno hili *jalali* (soma: *jalaalun/jalaalan/jalaalin جلال)* ni nomino ya Kiarabu yenye maana zifuatazo:
1. Utukufu. Mwenyeezi Mungu hutajwa kuwa *Dhul Jalaali* *ذو* *الجلال* mwenye utukufu.
2. -enye cheo/hadhi kubwa.
3. Kilicho kikubwa zaidi.
Maneno *jali.a/jaali.a*[ *Vitenzi Elekezi* ] katika lugha ya Kiswahili vina maana ya 'fanya uwezekano, saidia, wezesha: Mwenyeezi Mungu *akitujalia/akitujaalia* uhai tutaonana.
Neno hili linaponyambuliwa tunapata vitenzi: *jaalika, jaalisha na jaaliwa.*
Neno *majaliwa*[ *Ngeli: ya-/ya-]* katika lugha ya Kiswahili ni nomino yenye maana ya' mambo yafanyikayo kwa uwezo/mapenzi ya Mwenyezi Mungu'.
Maneno ' *jaala* ' na ' *majaliwa* ' ni visawe.
Neno ' *majaliwa* ' halina mfano wake kimatamshi katika lugha ya Kiarabu bali yumkini limebuniwa kutokana na nomino ' *jaala* ' au kitenzi ' *jaalia/jaaliwa*'.
Kitenzi ' *jali.a/jaali.a'* kinamhusu Mwenyeezi Mungu tu kwa maana ya kumpa mtu uwezo wa kupata au kuweza kufanya jambo fulani.
Kinachodhihiri ni kuwa neno *jaala* ( *soma: ja-a-la جعل*) ambalo ni kitenzi katika lugha ya Kiarabu lilipoingia katika Kiswahili na kutoholewa kuwa neno *jaala* limekuwa nomino kwa maana ya 'mambo yafanyikayo kwa uwezo wa Mwenyezi Mungu'.
Kiujumla, maneno yote haya hayakuepukana na maana zake katika lugha ya asili - Kiarabu.
*Shukran sana.*
*Khamis S.M. Mataka.*
Neno *jaala*[ *Ngeli: i-/i-]* katika lugha ya Kiswahili ni nomino yenye maana ya' mambo yafanyikayo kwa mapenzi/uwezo wa Mwenyezi Mungu'.
Katika lugha ya Kiarabu, neno hili *jaala* (soma: *ja-a-la جعل)* ni kitenzi cha Kiarabu chenye maana zifuatazo:
1. Amefanya kitu fulani kiwepo.
2. Ametoa kitu kumpa mtu mwengine.
3. Ameanza jambo fulani.
4. (Kwa Mwenyeezi Mungu tu) Ameumba.
5. Ametengeneza.
Neno *jalia*[ *Ngeli: a-]* katika lugha ya Kiswahili ni kisawe cha neno *jalali* [ *Ngeli: a-]* lenye maana ya 'jina la kumtaja Mwenyeezi Mungu kwa sifa yake ya kuwa utukufu mwingi'.
Katika lugha ya Kiarabu, neno hili *jalali* (soma: *jalaalun/jalaalan/jalaalin جلال)* ni nomino ya Kiarabu yenye maana zifuatazo:
1. Utukufu. Mwenyeezi Mungu hutajwa kuwa *Dhul Jalaali* *ذو* *الجلال* mwenye utukufu.
2. -enye cheo/hadhi kubwa.
3. Kilicho kikubwa zaidi.
Maneno *jali.a/jaali.a*[ *Vitenzi Elekezi* ] katika lugha ya Kiswahili vina maana ya 'fanya uwezekano, saidia, wezesha: Mwenyeezi Mungu *akitujalia/akitujaalia* uhai tutaonana.
Neno hili linaponyambuliwa tunapata vitenzi: *jaalika, jaalisha na jaaliwa.*
Neno *majaliwa*[ *Ngeli: ya-/ya-]* katika lugha ya Kiswahili ni nomino yenye maana ya' mambo yafanyikayo kwa uwezo/mapenzi ya Mwenyezi Mungu'.
Maneno ' *jaala* ' na ' *majaliwa* ' ni visawe.
Neno ' *majaliwa* ' halina mfano wake kimatamshi katika lugha ya Kiarabu bali yumkini limebuniwa kutokana na nomino ' *jaala* ' au kitenzi ' *jaalia/jaaliwa*'.
Kitenzi ' *jali.a/jaali.a'* kinamhusu Mwenyeezi Mungu tu kwa maana ya kumpa mtu uwezo wa kupata au kuweza kufanya jambo fulani.
Kinachodhihiri ni kuwa neno *jaala* ( *soma: ja-a-la جعل*) ambalo ni kitenzi katika lugha ya Kiarabu lilipoingia katika Kiswahili na kutoholewa kuwa neno *jaala* limekuwa nomino kwa maana ya 'mambo yafanyikayo kwa uwezo wa Mwenyezi Mungu'.
Kiujumla, maneno yote haya hayakuepukana na maana zake katika lugha ya asili - Kiarabu.
*Shukran sana.*
*Khamis S.M. Mataka.*
Mwl Maeda