Maarifa ya mjua lugha yanajitokeza katika viwango vingine vile vile. Kwa mfano ikiwa mjua Kiswahili atapewa neno baba, na akaambiwa aweke sauti nyingine (au herufi katika maandishi) badala ya ile ya kwanza, haya ni baadhi tu ya maneno ya Kiswahili anayoweza kuunda:

Ikiwa atabadilisha sauti ya pili, atapata:-

Na ikiwa atabadilisha sauti ya tatu, anaweza kupata:-

Katika kuunda maneno ya hapo juu, kuna kanuni maalum ambazo mjua lugha anazifuata, na anajua kuwa mifuatano fulani inakubalika, na mingine haikubaliki kwa sababu haiwezi kuunda maneno ya Kiswahili. Hivyo kutokana na baba hawezi kuunda (20):-

Maarifa haya ya lugha yanamwezesha mjua lugha kutambua kuwa ingawa anaweza kufananisha sauti katika maneno tofauti ya lugha yake, si kila mahali anaweza kuzibadilisha, kama tulivyofanya hapojuu katika neno baba. Kwa mfano, hadhi ya sauti /a/ ya kwanza katika tungo ifuatayo ni tofauti na ile ya sauti /a/ za neno “baba”:-

Mzungumzaji anajua kuwa hadhi za sauti hizo ni tofauti kutokana na kutambua kuwa /a/ ya (21) inaweza kubadilishwana vipashio vingine vya kisarufi kama katika (21a):-

Hivyo mjua lugha anatambua kuwa sauti za lugha zinafanya kazi tofauti, hata kama hawezi kueleza kitaalamu kazi hizo ni zipi.